Mustaqil ish mavzu: barqaror rivojlanish shartlari va xavfsizlik masalalari

Mustaqil ish

MAVZU: BARQAROR RIVOJLANISH SHARTLARI VA XAVFSIZLIK MASALALARI

REJA:

• BARQAROR RIVOJLANISH SHARTLARI
• XAVFSIZLIK MASALALARI
• BARQAROR RIVOJLANISHNING DAVLATGA TA’SIRI

Barqaror rivojlanish

Hozirgi avlodlar hayotiy ehtiyojlarini, kelgusi avlodlar ehtiyojlarini qondirishga, zarar yetkazmasdan amalga oshiriladigan rivojlanish tushuniladi. Barqaror rivojlanish mazmuni boʻyicha ekologik rivojlanish tushunchasiga juda yaqindir.

“RIM KLUBI”

1968-yili 10 ta davlatdan 30 kishidan iborat fan, madaniyat, maorif, biznes vakillari "Rim klubi" deb nomlangan nodavlat tashkilotini tuzishdi. Klub aʼzolari insoniyatning hozirgi va kelajakdagi murakkab ahvolini muhokama qilish va inqirozdan chiqish yoʻllarini oʻrganishni asosiy maqsad deb belgiladilar. 1972-yil 13-martda "Rim klubi" uchun tayyorlangan "Oʻsish chegaralari" maʼruzasi eʼlon qilindi. Maʼruzada sayyoramiz kelgusi ekologik holatini bashorat qilish boʻyicha global model tahlil qilingan. Modelda sayyorada oʻsishni va uning chegarasini belgilaydigan 5 asosiy omil mavjud.

5 ta omil

• Aholi soni;
• Qishloq xoʻjalik ishlab chiqarishi;
• Tabiiy resurslar;
• Sanoat ishlab chiqarishi;
• Atrof muhitning ifloslanishi

Stokgolm deklaratsiyasi

1972-yil 5-iyunda Stokgolmda BMTning atrof muhit boʻyicha birinchi umumjahon konferensiyasi oʻtkazildi. Unda 113 davlat vakillari qatnashdilar. Ekologik rivojlanishning asosiy talablari konferensiyada qabul qilingan 26 tamoyildan iborat "Stokgolm deklaratsiyasi"da keltirilgan. Bu prinsiplardan birida har bir inson qulay atrof muhitda yashash huquqiga ega va taraqqiyotga erishadigan darajada boʻlishi kerak" deb taʼkidlandi. Qabul qilingan "tadbirlar rejasi" 109 banddan iborat. Stokgolm konferensiyasidan keyin jahon hamjamiyati ekologik yoʻnaltirilgan taraqqiyotga erishish boʻyicha dastlabki qadamlarni tashladi. 1975-yili aholi soni 4 milliard, 1987-yili 5 milliarddan oshdi. Dunyoning turli chekkalaridagi ekologik inqiroz vaziyatlari chuqurlashdi. Orol dengizining qurishi, Shimoliy afrika mamlakatlaridagi qurgʻoqchilik, okeanlarning neft mahsulotlari bilan ifloslanishi, ozon tuynuklari muammolari chegara bilmasligi, mintaqaviy va global oqibatlari bilan namoyon boʻldi.

RIO-DE JANEYRO

1992-yilning 3-4-iyun kunlarida Braziliyaning Rio-de janeyro shahrida BMTning atrof muhit va rivojlanish boʻyicha konferensiyasi boʻlib oldi. Unda 179 davlatlarning rahbarlari, hukumat vakillari, ekspertlar, nodavlat tashkilotlari, ilmiy va ishbilarmon doiralari vakillari qatnashdilar. Hozirgi vaqtda rivojlanayotgan mamlakatlar aholisi GFR yoki AQSh aholisi hayot darajasiga yetishishi uchun yana bir yer sayyorasi resurslarini oʻzlashtirish lozim boʻladi. Yer esa koinotda yagonadir. Tabiat va jamiyatning mutanosib rivojlanishi – “koevolyutsiya” deb yuritiladi. Jamiyatning rivojlanish surʼatlari juda yuqori, tabiat evolyutsiyasi tezligi oʻzgarmaydi. Koevolyutsiyaga erishish uchun jamiyat oʻzining ayrim ehtiyojlaridan voz kecha olishi lozimdir. 21-asrga kelib atrof-muhitga taʼsir surʼati yuqoriligicha qolmoqda. Barqaror rivojlanish yoʻlidagi saʻyi-harakatlar ijobiy natijalarini bermoqda.

21-ASR EKOLOGIYASI

21-asr boshlariga kelib rivojlangan davlatlarda ekologik inqirozning oldini olish tadbirlariga yalpi ichki mahsulot (YaIM)ning 1,5-2,5% ulushi sarflanishi lozim. Atrof-muhit ancha ayanchli holga tushib qolgan mamlakatlarda esa bu koʻrsatgich 4-5%dan kam boʻlmasligi kerakligi taʼkidlanadi. Ekologik taʼlim tarbiyani rivojlantirish, jamoatchilik rolini oshirish, ekologik texnologiyalarni joriy qilish barqaror rivojlanishni taʼminlashda muhim ahamiyatga egadir.

O’zbekiston tabiati

Oʻzbekistonda tabiatni muhofaza qilish toʻgʻrisidagi qonunda barcha taʼlim muassalarida ekologik taʼlim majburiy deb belgilangan. Oʻrta maktab, litsey va kollejlarda ekologiya boʻyicha alohida fan oʻtitilishi zarurdir. Bu barqaror rivojlanish uchun taʼlimning asosini tashkil qilishi lozimdir. BMT barqaror rivojlanish uchun taʼlimni 2005-2014 yillar davomida har bir mamlakatda amalga oshirishni rejalashtirgan. 21-asr ekologiya asri boʻlishi shubhasizdir. Har bir inson ona sayyoramiz tabiatiga ziyon yetkazmasdan oʻzgartirishi, tabiiy boyliklardan oqilona foydalanish kerak.

XULOSO

Ekologiya bu bizni o’rab turgan tabiat. Bunga e’tiborsizlik qilish vaqti kelib juda ayanchli oqibatlarga olib keishi mumkin. Ekologiya qanchalik toza bo’lishi esa o’zimizga bog’liq.

Foydalanilgan adabiyotlar

• Ergashev A., Umumiy ekologiya, T., 2003;
• Toʻxtayev A., Ekologiya, T., 2000.

Internet resurs:

• Ekologiya – Vikipediya
• “Atrof muhit muhofazasi” o’quv qo’llanmasi

Shodiyeva

• Shodiyeva
• shaxrizoda