Mustaqil Ish. Mavzu: Sensorli uzellar uchun operatsion tizimlar Bajardi: Jumayev Bekzod. Tekshirdi: Xudayberdiyev Mirzaakbar

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI.

Mustaqil Ish. Mavzu: Sensorli uzellar uchun operatsion tizimlar Bajardi: Jumayev Bekzod. Tekshirdi:Xudayberdiyev Mirzaakbar

Sensorli uzellar nima?

Reja:

• Sensorli uzellar nima?
• Ular qanday ishlaydi.
• TinyOs haqida boshlang’ich ma’lumotlar.

Sensorli uzellar, shuningdek mote (asosan Shimoliy Amerikada) sifatida ham tanilgan, sensor uzelidagi ba'zi ishlov berish, sensorli ma'lumotlarni yig'ish va tarmoqdagi boshqa ulangan uzellar bilan aloqa o'rnatishga qodir bo'lgan uzeldir. Uzel - bu tugun, lekin tugun har doim ham bo'lak emas. Simsiz sensorli tugunlar o'nlab yillar davomida mavjud bo'lib, zilzila o'lchovlari kabi turli xil ilovalar uchun ishlatilgan bo'lsa-da, kichik sensorli tugunlarning zamonaviy rivojlanishi 1998 yilda Smartdust loyihasi] va NASA Sensor Web maqsadlaridan biri bo'lgan.
Smartdust loyihasi bir kub millimetr kosmosda avtonom sezish va aloqani yaratish edi. Ushbu loyiha erta yakunlangan bo'lsa-da, u boshqa ko'plab tadqiqot loyihalariga olib keldi Ularga Berkeley NEST[3] va CENS[4]dagi yirik tadqiqot markazlari kiradi. Ushbu loyihalarda ishtirok etgan tadqiqotchilar sensorli tugunga ishora qilish uchun mote atamasini ishlab chiqdilar.

Jismoniy sensor tugunlari uchun NASA Sensor Webs loyihasidagi ekvivalent atamadir, garchi Sensor tarmog'idagi sensor tugun boshqa Sensor Webning o'zi bo'lishi mumkin.

• Jismoniy sensor tugunlari uchun NASA Sensor Webs loyihasidagi ekvivalent atamadir, garchi Sensor tarmog'idagi sensor tugun boshqa Sensor Webning o'zi bo'lishi mumkin.
• Jismoniy sensor tugunlari Mur qonuni bilan birgalikda o'z imkoniyatlarini oshirishga muvaffaq bo'ldi.
• Chip izi yanada murakkab va past quvvatli mikrokontrolderlarni o'z ichiga oladi. Shunday qilib, bir xil tugun izi uchun unga ko'proq kremniy qobiliyatini to'plash mumkin.
• Hozirgi vaqtda motes eng uzun simsiz masofani (o'nlab km), eng kam energiya iste'molini (bir necha uA) va foydalanuvchi uchun eng oson ishlab chiqish jarayonini ta'minlashga e'tibor qaratmoqda.
• Componentalar
• Sensor tugunining asosiy komponentlari mikrokontroller, transmitter, tashqi xotira, quvvat manbai va bir yoki bir nechta sensorlardir.

Controller.
Controller vazifalarni bajaradi, ma'lumotlarni qayta ishlaydi va sensor tugunidagi boshqa komponentlarning funksionalligini nazorat qiladi. Eng keng tarqalgan kontroller mikrokontroller bo'lsa-da, boshqaruvchi sifatida ishlatilishi mumkin bo'lgan boshqa alternativalar quyidagilardir: umumiy maqsadli ish stoli mikroprotsessorlari, raqamli signal protsessorlari, FPGA va ASIC. Mikrokontroller ko'pincha sensorli tugunlar kabi ko'plab o'rnatilgan tizimlarda qo'llaniladi, chunki uning arzonligi, boshqa qurilmalarga ulanishning moslashuvchanligi, dasturlashning qulayligi va kam quvvat sarfi. Umumiy maqsadli mikroprotsessor odatda mikrokontrollerga qaraganda ko'proq quvvat sarfiga ega, shuning uchun u ko'pincha sensorli tugun uchun mos tanlov deb hisoblanmaydi. Bir-biriga va tayanch stansiyaga simsiz ulangan miniatyura datchik tugunlaridan tashkil topgan tarmoqlar turli maqsadlarda foydalaniladi.
Har bir sensor tugun protsessor, RAM va faqat o'qish uchun mo'ljallangan xotira va bir yoki bir nechta sensorlar bilan jihozlangan haqiqiy kompyuterdir.
U kichik, ammo haqiqiy operatsion tizimda ishlaydi, odatda hodisalarga asoslangan va tashqi hodisalarga javob beradi yoki vaqti-vaqti bilan o'rnatilgan soatdan o'lchovlarni oladi.Operatsion tizim kichik va oddiy bo'lishi kerak, chunki bu tugunlarning asosiy muammolari RAMning kichik hajmi va batareyaning cheklangan ishlash muddati hisoblanadi.
O'rnatilgan tizimlarda bo'lgani kabi, barcha dasturlar oldindan yuklangan va foydalanuvchilar Internetdan yuklab olingan dasturni ishga tushira olmaydi, bu esa butun dizaynni sezilarli darajada osonlashtiradi. Taniqli sensorli tugun operatsion tizimiga misol TinyOS.
TinyOS ochiq manbali, BSD(Berkeley Software Distribution) litsenziyasiga ega operatsion tizim bo‘lib, sensorli tarmoqlarda, hamma joyda bo‘ladigan hisoblashlarda, shaxsiy hisoblagichlarda, aqlli binolarda va aqlli hisoblagichlarda ishlatiladigan kam quvvatli simsiz qurilmalar uchun mo‘ljallangan.
Akademiya va sanoatning butun dunyo bo'ylab hamjamiyati yiliga o'rtacha 35 000 marta yuklab olingan operatsion tizim hamda unga tegishli vositalardan foydalanadi, ishlab chiqadi va qo'llab-quvvatlaydi..
2013 yil yanvar: GitHub-da xostingga o'tish endi yakunlandi. Ushbu o'tishning bir qismi xatolarni kuzatish va GitHub trekerlaridan foydalanish bilan bog'liq muammolar uchun TinyOS ishlab chiqish pochta ro'yxatlarini asta-sekin bekor qilishni o'z ichiga oladi.
2012 yil 20 avgust: TinyOS 2.1.2 endi rasman chiqarildi; uni tinyos.stanford.edu saytidagi debian paketlaridan yuklab olishingiz mumkin. Docs.tinyos.net dagi ko'rsatmalar bilan RPMlar bilan qo'lda o'rnatiladi.
TinyOS 2.1.2 quyidagilarni o'z ichiga oladi:
-Tutunni aniqlash qurilmas iharbiy harakatlarda foydalaniladi:
-Bluetooth qurilmalarini qo'llab-quvvatlash:
- Qishloq xo'jaligida nuqsonli hosilni aniqlash uchun ishlatiladi:
- Bankda xavfsizlik tizimiresurslar monitoringiatrof-muhit monitoringisanoat o'lchovi:

Bu yerda esa Tiny OS nimalar bilan boyitilganligi keltrilgan.

Bu yerda Tiny OS ning structurasi bilan tanishish mumkin

Xulosa

Men mustaqil ishda Sensorli uzellar nima ular qanday ishlaydi, vazifalari va kamchiliklari haqida bilib oldim va

Sensorli uzellarning Componentalari haqida ham tanishib chiqdim.

Shuningdek, TinyOs haqida ham boshlang’ich bilimlarga ega bo’ldim.

E’tiboringgiz uchun rahmat!

• E’tiboringgiz uchun rahmat!