Mustaqil ishi andijon mashinasozlik instituti ib va kt fakulteti imt yo`nalishi k-88-21 guruh 2-kurs talabasi fazliddinov humoyunning elektrotexnika va sxemotexnika fanidan tayyorlagan mustaqil ishi

Optoelektron datchiklarning xarakteristikalarini

ANDIJON MASHINASOZLIK INSTITUTI IB VA KT FAKULTETI IMT YO`NALISHI K-88-21 GURUH 2-KURS TALABASI FAZLIDDINOV HUMOYUNNING ELEKTROTEXNIKA VA SXEMOTEXNIKA FANIDAN TAYYORLAGAN MUSTAQIL ISHI

ANDIJON MASHINASOZLIK INSTITUTI IB VA KT FAKULTETI IMT YO`NALISHI K-88-21 GURUH 2-KURS TALABASI FAZLIDDINOV HUMOYUNNING ELEKTROTEXNIKA VA SXEMOTEXNIKA FANIDAN TAYYORLAGAN MUSTAQIL ISHI

Optoelektron elementlar va optronlar REJA: 1.Optronlar haqida umumiy ma’lumot

-Optoelektronika – elektronikaning bir bo’limi bo’lib, axborotni qabul qilish, uzatish va qayta ishlash jarayonlari yorug’lik signallarini elektr signallarga aylantirish va aksinchaga asoslangan qurilmlarni nazariyasi va amaliyotini o’rganadi. Optoelektronika elementlari bo’lib fotodiod va yorug'lik diodi hisoblanadilar. -Fotodiod deb bitta p-n o’tishga ega bo’lgan foto-elektr asbobga aytiladi. Fotodiod tashqi kuchlanish manbaili (fotodiodli rejim), hamda tashqi kuchlanish manbaisiz sxemalarga ulanishi mumkin. Tashqi kuchlanish manbai shunday ulanadiki, p-n o’tish teskari siljigan bo’lsin. Yorug’lik tushurilmaganda diod orqali juda kichik “qorong’ulik” ekstraksiya toki I0 oqib o’tadi va u berilayotgan kuchlanishga bog’liq bo’lmaydi

Optoelektron asboblar. Optoelektron asbob deb elektr signalini optik signalga (nur energiyasi) o‘zgartiruvchi, bu energiyani indekatorlarga yoki fotoelektrik o‘zgartkichlarga uzatuvchi asboblarga aytiladi.

• 
  Optoelektron asboblar. Optoelektron asbob deb elektr signalini optik signalga (nur energiyasi) o‘zgartiruvchi, bu energiyani indekatorlarga yoki fotoelektrik o‘zgartkichlarga uzatuvchi asboblarga aytiladi.
  
• 
  Ko‘p tarqalgan optoelektron asboblardan biri optrondir. Optron nurlanish manbasi va qabul qilgichdan tuzilgan bo‘ladi. Bu ikkalasi bir korpusga joylashtirilgan va bir biri bilan optik va elektr bog‘liklikka ega bo‘ladi. Elektron qurilmalarni optronlar aloqa elementi funksiyasini bajaradi, bunda ma‘lumot optik nurlar orqali uzatiladi. Buning hisobiga galvanik bog‘lanish bo‘lmaydi, va elektron uskunalarga salbiy ta‘sir etuvchi qayta bog‘lanishlar bo‘lmaydi.
  

1-rasm. Optronni tuzilishi.
1- Chiqishlar; 2 - Fotoqabul qilgich; 3-Korpus; 4-Optik muhit; 5-Svetodiod

Optronlar ma‘lumot to‘plash va saqlash qurilmalarida, registorlarda va hisoblash texnikasi qurilmalarida qo‘llaniladi.

• 
  Optronlar ma‘lumot to‘plash va saqlash qurilmalarida, registorlarda va hisoblash texnikasi qurilmalarida qo‘llaniladi.
  
• 
  Zamonaviy optoelektrnonlarda nur chiqaruvchi sifatida svetodiodlar, foto qabul qilgich sifatida esa fotorezistorlar, fototiristorlar qo‘llaniladi.
  
• 
  Qo‘llanilgan foto qabul qilgich turiga qarab optronlar – fotorezistorli, fotodiodli, fototranzistorli va fototiristorlilarga bo‘linadi.
  

2- rasm. Optronlarning shartli grafik belgilanishi
a) rezistorli; b) diodli; v) fototranzistorli g) fototiristorli

Fotoelektrik asboblarni belgilash tizimi: Fotoelektron asboblar harf-sonli kod bilan belgilanadi: 1- element xarflar asbob guruxini bildiradi; fr–fotorezistorlar, fd–fotodiodlar; 2-element harflar –asbobni tayyorlangan materialini ko‘rsatadi; GO – germaniy, GB – germaniy, legirlangan brom; GZ – germaniy legirlangan oltingugurt bilan; GK – germaniy kremniyli birikma; K-kremniy; KG – kremniy legirlangan geliyli; RG- arsenidli galliy va x.k.

• 
  Fotoelektrik asboblarni belgilash tizimi: Fotoelektron asboblar harf-sonli kod bilan belgilanadi: 1- element xarflar asbob guruxini bildiradi; fr–fotorezistorlar, fd–fotodiodlar; 2-element harflar –asbobni tayyorlangan materialini ko‘rsatadi; GO – germaniy, GB – germaniy, legirlangan brom; GZ – germaniy legirlangan oltingugurt bilan; GK – germaniy kremniyli birikma; K-kremniy; KG – kremniy legirlangan geliyli; RG- arsenidli galliy va x.k.
  
• 
  3-element –001 dan 999 gacha sonlar ishlab chiqarish nomeri
  
• 
  4-element-harf, yarim o‘tkazgich fotoasboblar podgruppasini belgilaydi; u-Unipolyar fotorezistor,
  

B – bipolyar fotorezistorlar, L – kuchkili fotodiodlar. Masalan: FDGZ-001K – fotodiod, germaniyli, legirlangan oltingugurtli, ishlab chiqarilgan nomeri 001.

• 
  B – bipolyar fotorezistorlar, L – kuchkili fotodiodlar. Masalan: FDGZ-001K – fotodiod, germaniyli, legirlangan oltingugurtli, ishlab chiqarilgan nomeri 001.
  

3-rasm. Tranzistorli optoparalar
3-rasm. Tranzistorli optoparalar

Qurilmaning ishlash prinsipi quyidagicha: agregatning chetga chiqishi sodir bo‘lsa, yorug‘lik manbasi bilan (1 yoki 2) fatoqarshilik (3 yoki 4) oralig‘ini o‘simlik to‘sib qoladi va bunda yorug‘lik nuri fotorezistorga tushmay qoladi. Natijada kuchaytirgich chiqishida (5yoki6) signal xolati o‘zgaradi va ijro mexanizmini (7 yoki 8) ishlab ketishga sabab bo‘ladi, yani ishlov berish agregati avtomatik ravishda xarakat qilishini tashkil etadi.

• 
  Qurilmaning ishlash prinsipi quyidagicha: agregatning chetga chiqishi sodir bo‘lsa, yorug‘lik manbasi bilan (1 yoki 2) fatoqarshilik (3 yoki 4) oralig‘ini o‘simlik to‘sib qoladi va bunda yorug‘lik nuri fotorezistorga tushmay qoladi. Natijada kuchaytirgich chiqishida (5yoki6) signal xolati o‘zgaradi va ijro mexanizmini (7 yoki 8) ishlab ketishga sabab bo‘ladi, yani ishlov berish agregati avtomatik ravishda xarakat qilishini tashkil etadi.
  
• 
  

Xulosa. Bugungi kunda fotodatchiklar dalalardagi xashoratlar xarakatini va sonini aniqlashda, metroda xarakatlarni nazorat qilishda, ko‘cha yorug’ligini boshqarish kabi jarayonlarda qo‘llanilib kelinmoqda.

http://fayllar.org