Mustaqili sh I

geomoliyaning shakllanishi nafaqat axborotlashuv asosida, balki moliyaviy kapitalning mamlakatlararo harakatlanish cheklovloviga barham berilishi, ichki moliyaviy bozorlarni erkinlashtirayotgan va offshor markazlarni rivojlantirayotgan neoliberalizm tamoyillarining kengayishi natijasida ham yuz bermoqda. Kezi kelganda ta’kidlash joizki, kо‘pgina mam­lakatlarda investitsiya rejimlari liberallashuvining kuchayishi bumi о‘tgan asrning 80-yillariga tо‘g‘ri keldi. Ular qatoriga xorijiy investorlarning milliy hususiylashtirish jarayonlariga keng jalb etilishi, soliqlarning pasaytirilishi, xorijiy investitsiyalarning hissali ishtiroki cheklovlarining bekor qilinishi va kapital repatriatsiyasi (возврашение в свою страну капиталов из-за границы) erkinlashuvi kiradi.
Sо‘nggi yillarda taraqqiy etgan mamlakatlar markaziy banklari faoliyatida moliya bank sohasi ustidan nazorat qilish vazifalaridan qisman voz kechib, kо‘proq monetar masalalar yechimiga о‘tish tendensiyasi kuzatilmoqda (Buyuk Britaniya, Yaponiya, Koreya Respublikasi va boshqa mamlakatlarda). Shu bilan birga, mazkur mamlakatlar orasida yagona Markaziy bank tizimini shakllantirish g‘oyasi keng tarqalmoqda.
Tijorat banklari tomonidan investitsiyalash masalalari bо‘yicha shо‘ba kompaniyalarni tuzishni man etuvchi qoidalarning bekor qilinishi, moliyaviy operatsiyalarni keng spektrini amalga oshiruvchi qudratli moliyaviy xoldinglarni paydo bо‘lishiga olib keldi. Fond operatsiyalari kо‘p yillar davomida Citycorp, Morgan bank, Bank of Amerika hamda Merill Linch, Salomon Brothers, Goldman Saks kabi yirik investitsiya banklari tomonidan amalga oshirib kelinmoqda. Buning natijasida moliyaviy tashkilotlarning asosiy faoliyatlaridan qat’iy nazar, ularning diversifikatsiyalashuvi sodir bо‘lmoqda. Yirik banklar mijozlarni moliyaviy, investitsiya va tovar bozorlari bilan bog‘lovchi qudratli axborot tizimini shakllantirmoqdalar. Shu bilan birga axborotni egallash uchun mavjud bо‘lgan barcha kanallardan foydalanilmoqda. Banklar axborotni egallagan holda, bozor holati va unda faoliyat yurgazayotgan korxonalar tо‘g‘risida ma’lumotlar beruvchi keng qamrovli konsalting xizmatlarini taqdim etmoqdalar. Konsalting xizmati yirik banklar daromadlarining 25 foizidan ortig‘ini tashkil etmoqda. Kо‘plab banklar ixtisoslashgan konsalting kompaniyalarini о‘z bozorlaridan siqib chiqarmoqdalar.
Shuningdek, bank va sug‘urta faoliyatlarining yaqinlashuvi kuzatilmoqda. Yevropada banklar ulushi sug‘urtaning 19 foizini tashkil etmoqda. Masalan Fransiyada banklar sug‘urta kompaniyalari vazifasini tо‘la о‘z zimmalariga olib, bu sohada ustunlik qilmoqdalar.
Shu bilan birga bank sohasida offshor biznesi ham keng tarqalmoqda. Transmilliy banklar (TMB) global moliyaviy bozorlarning tо‘la huquqli ishtirokchisiga aylanishlari uchun о‘z shо‘balarini moliyaviy markazlarda tashkil etsalar, ularning ayrimlari bu shо‘balarni offshor hududlarida yaratmoqdalar. Moliyaviy markaz­larda yig‘ilgan qadrsiz pullar offshor shо‘balariga yо‘naltirilmoqda. Ular yuqori foiz asosida kreditlar bermoqdalar va deyarli soliq undirilmaydigan foydani о‘zlarida jamlamoqdalar.
Sо‘nggi davrda kuzatilayotgan tendensiyalardan biri shundaki, bozorlarda sug‘urta kompaniyalar, nafaqa va turli investitsiya fondlari moliya bozorlaridan banklarni siqib chiqarmoqdalar. Bu ayniqsa AQShda kuzatilib, u yerda aholi mablag‘lari nobank moliyaviy tashkilotlarga jalb etilgan umumiy hajmining ulushi 50 foizidan ortmoqda. Ushbu tashkilotlarning yalpi aktivlari 28 trln. AQSH dollar atrofida baholanmoqda. Bu investitsiyalarning 90 foizi fond bozorlariga yо‘naltirilmoqda.
Hozirgi davrda juda tez sur’atlar bilan xedj-fondlari taraqqiy etmoqda. (Xedj-fond — investitsionniy fond, oriyentirovanniy na maksimizatsiyu doxodnosti pri zadannom riske ili minimizatsiyu riskov dlya zadannoy doxodnosti.) Ularning soni 3000 dan oshiq bо‘lib, aktivlari nisbatan kо‘p bо‘lmasada (400 mlrd. doll.), ularning moliyaviy bozorlardagi roli balanddir. Ma’lumki, rivojlanayotgan mamlakatlar bozorlaridagi xorijiy kapitalning aksariyat qismi faqatgina xedj-fondlari tomonidan kiritilgan.
Yuqorida ta’kidlab о‘tilganidek, moliyaviy bozorlar, moliyaviy xizmat kо‘rsatish tuzilmalari birlashib, yagona xalqaro bozor doirasida moliyaviy resurslar harakatlanishining hajmi va jadalligi yildan-yilga о‘sib bormoqdaki, bu ularning juda ham mobililigidan dalolat beradi. Mazkur jarayonning nafaqat ijobiy, balki salbiy jihatlari ham mavjuddir.
Moliyaviy globallashuv milliy iqtisodiyotlarga katta xatar tug‘dirishi mumkin. Chunki globallashuv sharoitida bir mamlakatdagi nobarqarorlik boshqa mamlakat va hududlarga о‘tishi ehtimoli yuqoridir.
Zamonaviy tangliklar avvalgi tanazzullarga qaraganda murakkabroq va tо‘satdan kelib chiqish tabiatiga ega. Shu tufayli ulardan himoyalanish va ularni bashorat qilish borgan sari noreal bо‘lib bormoqda.
Butun dunyo bо‘ylab harakatlanayotgan mobil moliyaviy kapital xalqaro iqtisodiy tizim mexanizmini nobarqarorlashtirmoqda. Ushbu kapital rivojlanayotgan mamlakatlarning ichki bozorlariga joylashib, milliy valyuta kotirovkalari (kurslar о‘zgarishi) dinamikasini belgilagan holda, ustuvorlikni о‘z qо‘liga olmoqdalar. Investitsiya fondlari mablag‘larini boshqarayotgan xorijiy menejerlar moddiy ta’minlanmagan foyda ketidan quvib istagan paytda mahalliy moliyaviy bozorlar konyunkturasiga ta’sir etish imkoniyatiga ega bо‘lmoqdalar.
Jahon moliya tizimida yuz bergan tub о‘zgarishlar uning funksiyalarini ham о‘zgartirdi. Uning imkoniyatlari va vazifalarining kengayishi esa bu tizimni tartibga solish zaruratini vujudga keltirdi

xulosa:
Xorijiy mamlakatlar iqtisodiyotining integratsiyasi muammosi tahlili tashqi iqtisodiy faoliyatni rivojlantirish muammolarini shakllantirish va milliy iqtisodnyotni isloh qilish jarayonida hal etiladigan ustuvor vazifalarni aniqlash imkonini beradi. Rivojlanayotgan mamlakatlarning iqtisodiy hamkorligi, ular tomonidan e’lon qilingan integratsiya maqsadlari real integratsiya jarayonining tayyorgarlik bosqichi hisoblanadi. Ishlab chiqarishni baynalminallashuvining erishilgan darajasi bо‘yicha integratsiya tuzilmalarini farqlanadi.
Keyingi yillarda turli mamlakatlarning firmalari о‘rtasida kooperatsiyalashuvning jadal rivojlanishi yirik xalqaro ishlab chiqarish- investitsiya komplekslarining paydo bо‘lishiga olib keldi, ularni tuzish tashabbusi TMK hisoblanadi. Kо‘plab integratsion birlashmalarning muhim maksadi ularda ishtirok etuvchi davlatlarning siyosiy, harbiy, ijtimoiy, madaniy va boshqa noiqtisodiy sohalarda bir-birini tushunishi va hamkorligini mustahkamlashdir. Iqtisodiy integratsiya mamlakatlarning iqtisodiy hamkorligi jarayoni bо‘lib, u xо‘jalik mexanizmlarini yaqinlashuviga olib keladi, davlatlararo kelishuvlar shaklini oladi va davlatlararo organlar tomonidan tartibga solinadi.
Xalqaro ixtisoslik asosida ishlab chiqarish hamkorligi, odatda, xalqaro integratsion jarayonlarning yuksak darajadagi taraqqiyotini aks ettiradi va bu kо‘rsatkich turli mamlakatlarning firmalari о‘rtasidagi aloqalarida namoyon bо‘ladi. Ilmiy tadqiqot ishlaridagi hamkorlik faoliyatida eng muhim yо‘l - sohadagi samaradorlikni tahlil qilishdir. Globalizatsiya jarayoniga rivojlangan davlatlar, xususan AQSH taklif etganday jiddiy e’tibor berish vaqti yetdi. U eng zaruriy va chetlab bо‘lmaydigan vazifa. Dunyoda kambag‘al kishilarni asosiy ehtiyojlarini qondirishga erishishdan boshlash lozim. Endi - globalizatsiya samarasini kо‘rish bо‘yicha murakkab ishlarni boshlash zarur.