N a m a n c a n d a V l at universitkti viaxkamon q o d I r j o n o d I i j o n o V i c h d I n s h u n o s L i k

JAYNIZM
A
.
A
V 
1
> 
/
/
П
V—
ч ^
I Л ^ л I
v v
3 )
TT ? f rT 
ТЛ
Jl 
1*1 M
Jaynizm - bu dinning asoschisi sifatida e’tiqod qili-nadigan yarim 
afsonaviy payg’ambar-jin nomi bilan atalgan bo’lib, bu milliy din 
Hindistonda eramizdan oldingi VI asrda paydo bo ’lgan. Jaynizm 
braxmanizmdagi (braxmanizm dini Hindistonda er. av. X-XI asrlarda 
kelib chiqqan edi) kishilami tabaqalarga ajratish va tabaqalar asosida 
odam-laming ijtimoiy tengsizligini ilohiylashtirish sistemasiga qarshi 
paydo bo’lgan. Jaynizm ta’limotida 24 ta payg’ambarga, ayniqsa, 
ulardan oxirgisi b o’lgan payg’ambar - Vardhamana Maxaviraga 
sig’inish talab etilgan. Jaynizmda jonning o ’lmasligiga, uning bir 
moddiy shakldan ikkinchisiga ko’chib yurishiga ishonish g ’oyasi 
markaziy o ’rinni egallaydi.
Insonning Er yuzasida qiladigan har qanday harakati va ishi ana 
shu jon bilan tana birligida sodir bo ’ladi. Jonni gunohdan saqlash uchun 
hayotda to’g ’ri yo’lni tutmoq, ya’ni din targ’ib qiladigan barcha
38

---

haqaqatlarga, talablarga so’zsiz itoat etish va e ’tiqod qilish zarur. 
Jaynizmda axinsa haqidagi qoida mavjud bo’lib, unga ko’ra dunyodagi 
barcha tirik mavjudotlarga nisbatan zo’rlik ishlatish qattiq ta’qiqlanadi. 
Jaynistlar go’sht emaydilar, eng mutaassib dindorlar esa faqat to ’rdan 
o ’tkazilgan suvnigina iste’mol qilib, parda orqali nafas oladilar.
Jaynizm dindorlarga nisbatan qattiq cheklashlar o ’matganligi 
sababli hozirgi kunda bu din tugab bormoqda. Shu sababli jaynizmni 
isloh qilinib zamonga moslashga uri-nishlar b o ’lmoqda. Jaynizm 
tabaqalanishni qoralab, insonlar tengligini ilohiy asosda o ’matish 
to’g ’risidagi din bo ’lganligi uning ijobiy xususiyatidir.
YAXUDIYLIK
Yaxudiylik (iduaizm) dinining asoschisi Allohning payg’ambari 
xazrat Muso alayhissalomdir (miloddan aw algi 1666-1546 yillar.).
Iuda “shukur” degan m a’noni beradi. Yahudiylik (iduaizm) 
dinining nomi esa qabilaning ilk boshlig’i bo ’lgan Yahudo fluda) 
nomidan kelib chiqqan degan qarash bor. Yaxudiylikning ta’lim 
berishicha, Xudo Yah va Isroil xalqi bilan ikki tomonlama shartnoma