N. M. AĞABƏyli

Kimyəvi tərkibi. Portlandsementin istehsalında istifadə olunan 
əhəngdaşının  tərkibi  əsasən  CaO  və  CO
2
-dən,  gilin  tərkibi  isə  SiO
2
, 
Al
2
O
3
  və  Fe
2
O
3
-dən  ibarətdir.  Xammalın  yandırılması  zamanı  CO
2
 
kənar  olur,  CaO  isə  digər  oksidlərlə  birləşərək  klinker  minerallarını 
əmələ gətirir.  
Yüksəkkeyfiyyətli portlandsemet almaq üçün xammalın tərkibi 
müəyyən  hədd  daxilində  sabit  olmalıdır.  Klinkerin  kimyəvi  tərkibi 
aşağıda göstərilən əsasi oksidlərdən ibarətdir: 
CaO …….. 63 

 66 %;            SiO
2
 ……      21 

 24%;  
Al
2
O
3
 … … . 4 

 8%;              Fe
2
O
3
 ………..2 

 4% 

---

 
 
 
 
113 
113 
Bu oksidlərin ümumi miqdarı 95

97 %-dir.  
Klinkerdə  CaO-in  çox  olması  (turşu  oksidləri  ilə  birləşmiş 
halda)  portlandsementin  bərkimə  sürətini  və  möhkəmliyini  artırır, 
lakin suyadavamlılığını bir qədər azaldır. 
 SiO
2
-nin  normadan  artıq  olması  ilk  dövrdə  sementin  bərki-
məsini  ləngidirsə,  uzunmüddətli  möhkəmliyini  artırır.  Belə  sement 
daha suyadavamlı olur. 
Klinkerin  tərkibində  Al
2
O
3
-ün  çox  olması  ilk  dövrdə  bərki-
məniin  sürətlə  getməsinə  səbəb  olur,  lakin  belə  sement  suyun,  sul-
fatların və şaxtanın təsirinə az davamlı olur.   
Fe
2
O
3
  klinkerin  laxtalaşma  temperaturunu  aşağı  salır  və  se-
mentin sulfat sularının təsirinə qarşı davamlılığını artırır. 
Klinkerdə MgO-nin və qələvi oksidlərinin 

 K
2
O və Na
2
O-nin 
olması sementin keyfiyyətini aşağı salır. MgO-nin çox olması bərkimə 
zamanı  sementin  həcminin  qeyri-müntəzəm  dəyişməsinə  səbəb  olur. 
Buna  görə  klinkerin  tərkibində  MgO-nin  miqdarı  5  %-dən  çox 
olmamalıdır.  Klinkerdə  qələvi  oksidləri  1  %-dən  çox  olduqda,  onlar 
belə  sementdən  hazırlanan  betonda  təhlükəli  deformasiyaların  əmələ 
gəlməsinə və bunun da nəticəsində betonun dağılmasına səbəb olur. 
Sementin  tutma  müddətini  nizamlamaq  üçün  klinkerə  gips  ha-
lında  qatılan  sulfat  anhidridinin  (SO
3
)  miqdarı  1,5

3,5  %  olmalıdır. 
SO
3
-ün  miqdarı  bundan  çox  olduqda  portlandsement  həcmini  qeyri-
müntəzəm dəyişir.