N. M. AĞABƏyli

 
Portlandsementin əsas xassələri 

 Həqiqi sıxlıq. Sementin həqiqi sıxlığı 3050

3200 kq/m
3
 olur. 
Həqiqi  sıxlığın  qiyməti  klinkerin  mineral  tərkibindən  və  əlavənin 
növündən asılıdır.  

  Tökmə  sıxlıq.  Sementin  tökmə  sıxlığı  onun  sıxlaşdırılma 
dərəcəsindən  asılıdır.  Portlandsementin  sıxlaşdırılmamış  halda  tökmə 
sıxlığı  900

1100,  sıxlaşdırılmış  halda  isə  1400

1700  kq/m
3
  -dur. 
Sementi  saxlamaq  üçün  anbarların,  bunkerlərin  həcmi  hesablandıqda 

---

 
 
 
 
121 
121 
tökmə  sıxlığın  qiyməti  1200,  beton  tərkibinin  hesablanmasında  isə 
1300 kq/m
3
 qəbul edilir. 

  Sutələbatı  və  normalı  qatılığı.  Normal  qatılıqlı  sement 
xəmiri  almaq  üçün  götürülən  suyun  miqdarına  sementin  sutələbatı 
deyilir.  Sement  xəmirinin  normal  qatılığı  dedikdə  onun  elə  qatılığı 
nəzərdə  tutulur  ki,  Vika  cihazının  silindri  həmin  xəmirə  standartın 
normalaşdırdığı  qədər batmış olsun.  
Adətən, portlandsementin sutələbatı 24

28 %-dir. Yəni normal 
qatılıqlı  sement  xəmiri  hazırlamaq  üçün  sementə  onun  kütləsinin 
24

28 %-i qədər su qatmaq lazımdır.  
Portlandsementə 15 %-ə qədər qatılan çöküntü mənşəli süxurlar 
sutələbatını  artırır.  Portlandsementin  sutələbatını  ona  üyütmə  vaxtı 
0,1

0,3 % səthi-aktiv əlavə qatmaqla xeyli azaltmaq olur.   

  Tutma  müddəti.  Sement  xəmirinin  öz  plastikliyini  itirərək 
tədricən  qatılaşmasına  sementin  tutması  deyilir.  Sementin  tutma 
müddəti şərti olaraq iki dövrə ayrılır: tutmanın başlanğıcı və tutmanın 
sonu.  Tutmanın  başlanğıcı  və  sonu  Vika  cihazı  iynəsinin  normal 
qatılıqlı sement xəmirinə batma dərinliyi ilə müəyyən edilir. Standart 
üzrə sementin tutmasının başlanğıcı 45 dəqiqədən tez, tutmasının sonu 
isə  10  saatdan  gec  olmamalıdır.  Adətən,  portlandsement  üçün 
tutmanın başlanğıcı 1

2 saatdan, sonu isə 5

8 saatdan sonra olur. Bu 
müddət tikinti işləri aparmaq üçün tamamilə əlverişlidir, çünki tutma 
başlanana  qədər  beton  və  məhlulu  daşıyıb  işə  sərf  etmək  mümkün 
olur. 
Portlandsementin  tutma  müddəti  bir  sıra  amillərdən,  o  cümlə-
dən, klinkerin mineral tərkibindən, sementin narınlığından, su-sement 
nisbətindən və temperaturdan asılıdır. 
Portlandsementin  narınlığı  yüksək  olduqda  onun  tutması  da 
sürətlənir, çünki hissəciklərin su ilə reaksiyasının sürəti artır. Odur ki, 
narınlığı  yüksək  olan  sementlərin  tutma  sürəti  normal  olsun  deyə 
onlara nisbətən çox miqdarda gips qatırlar. 
Su-sement  nisbətinin  azalması,  temperaturun  artması,  sementə 
bəzi əlavələrin qatılması da tutmanı sürətləndirir.  

  Narınlıq.  Müəyyən  miqdar  sementi  standart  ələklərdən  ke-
çirməklə  onun  narınlığı  təyin  edilir.  Standarta  əsasən  sementi 
deşiklərinin ölçüsü 0,08 mm olan 008 №-li ələkdən keçirərkən qalan 
qalıq 15 %-dən çox olmamalıdır. 

---

 
 
 
 
122 
122 
Sementin  narınlığını  xarakterizə  edən  digər  daha  dəqiq  kə-
miyyət  xüsusi  səthdir.  1  q  sementdəki  hissəciklərin  səthləri  cəminə 
xüsusi səth deyilir və sm
2
/q-la ifadə edilir. 
Sement  narın  üyüdüldükcə  onun  xüsusi  səthi  də  artır.  Adətən, 
portlandsementin  xüsusi  səthi  2500

3000  sm
2
/q  həddində,  008  №-li 
ələkdə qalan qalıq isə 3

8 % olur.  
