N. M. AĞABƏyli

§ 10. Posalı sementlər 
 
Posalı portlandsement 
Müəyyən  nisbətdə  götürülmüş  portlandsement  klinkeri  ilə  tez 
soyudulmuş domna posasının bir yerdə üyüdülməsindən və ya həmin 

---

 
 
 
 
136 
136 
materialların  ayrılıqda  üyüdülərək  mükəmməl  surətdə  qarış-
dırılmasından  alınan  hidravlik  yapışdırıcı  maddəyə  posalı  portland-
sement deyilir. Sementdə posanın miqdarı 21 %-dən az 80 %-dən çox 
olmamalıdır. Tutma sürətini tənzimləmək məqsədilə 5 %-ə qədər gips 
daşı əlavə olunur. 
Posalı  portlandsement  klinkerlə  posanın  qarışığından  ibarət 
olduğundan,  onun  bərkiməsi  də  posa  və  klinker  minerallarını  hidra-
tasiya  kompleksindən  ibarətdir.  Odur  ki,  posalı  portlandsementin 
bərkimə prosesi portlandsementə nisbətən daha mürəkkəbdir. 
Posalı portlandsementin bərkimə sürəti əsasən klinkerin mineral 
tərkibindən,  klinkerlə  posanın  nisbətindən,  posanın  mineral 
tərkibindən və üyüdülmə dərəcəsindən asılıdır. Bu sementin birinci iki 
ay  ərzində  bərkiməsi  adi  portlandsementə  nisbətən  ləng  gedir,  lakin 
sonradan  bərkimənin  intensivliyi  artır  və  6

12  aya  onun  möhkəmliyi 
portlandsementin  möhkəmliyinə  çatır  və  hətta  onu  ötür.  Bu  hal 
posanın  tədricən  hidratasiyası  və  reaksiya  məhsulları  ilə  reaksiyaya 
girməmiş  posa  və  klinker  dənələrinin  sərt  birləşməsi  hesabına  baş 
verir. 
Posalı  portlandsementin  xüsusi  səthinin  artırılması  onun 
bərkiməsini  xeyli  dərəcədə  artırır.  Xüsusi  səthi  6000  sm
2
/q-a  qədər 
olan  posalı  portlandsement,  bərkiməsinə  görə  eyni  markalı  adi 
portlandsementdən geri qalmır. 
Posalı  portlandsementin  rəngi  nisbətən  açıq  bozdur.  Sıxlaş-
dırılmamış  halda  tökmə  sıxlığı  900

1200,  sıxlaşdırılmış  halda 
1400

1700, həqiqi sıxlığı isə 2800

3000 kq/m
3
-dur. Portlandsementə 
nisbətən  gec  tutur.  Tutma  vaxtı  45  dəqiqədən  10  saata  qədər  
məhdudlaşdırılır. Markaları 300, 400 və 500-dür.  
Posalı  portlandsement  mineral  və  şirin  suların  təsirinə  məruz 
qalan beton və dəmir-beton konstruksiyalarında, buxaravermə yolu ilə 
bərkiyən  məmulatların  istehsalında,  yerüstü,  yeraltı  və  sualtı 
tikintilərdə  işlədilir.  Bu  sementin  saxlanılması  və  daşınması  eyni  adi 
portlandsementdə  olduğu  kimidir.  Uzunmüddət  saxlanıldıqda 
möhkəmliyini çox itirir.       
 
Sulfat-posa sementi 
     Tez  soyudulmuş  domna  posası  ilə  aktivləşdirici  maddələrin 
birlikdə  narın  üyüdülməsindən  və  ya  ayrıca  üyüdülərək  mükəmməl 

---

 
 
 
 
137 
137 
qarışdırılmasından  alınan  hidravlik  yapışdırıcı  maddəyə  sulfat-posa 
sementi  deyilir.  Aktivləşdirici  maddə  olaraq  anhidrit,  yarımsulu  və 
ikisulu  gips,  800

900 
0
S temperaturda  yandırılmış  dolomit,  əhəng  və 
portlandsement götürülə bilər. Sulfat-posa sementini hazırlamaq üçün 
80

85  %  tezsoyudulmuş  domna  posası,  15

20  %  gips  daşı  yaxud 
anhidrit  və  5  %-ə  qədər  portlandsement  klinkeri  və  ya  2  %-ə  qədər 
əhəng götürülür. 
Bu  yapışdırıcının  həqiqi  sıxlığı  2900

3100  kq/m
3
,  sıxlaşdırıl-
mamış  halda  tökmə  sıxlığı  900

1100  kq/m
3
,  sıxlaşdırılmış  halda  isə 
1500

1650 kq/m
3
-dur.  
Bərk  qatılıqlı  1:3  tərkibli  məhluldan  hazırlanmış  sulfat-posa 
sementi  nümunələrinin  markaları  300  və  400-dür.  Tutmasının 
başlanğıcı  30  dəqiqədən  tez,  tutmasının  sonu  isə  10  saatdan  gec 
olmamalıdır. Bərkiməsi üçün əlverişli temperatur 20

30 
0
S-dir.        10 
0
S-dən  aşağı  temperaturda  bərkiməsi  xeyli  ləngiyir.  40 
0
S-dən  yuxarı 
temperatur şəraitində bərkidikdə möhkəmliyi kəskin surətdə azalır.  
Bərkimənin  birinci  iki  həftəsi  ərzində  möhkəmlik  az  olmasın 
deyə sulfat-posa sementini qurumaqdan qorumaq lazımdır. 
Sulfat-posa  sementi  havada  uzunmüddət  saxlandıqda  möhkəm-
liyini xeyli itirir. Posalı sementlərin hamısına xas olan bu xassə sulfat-
posa sementini işlədərkən xüsusi olaraq nəzərə alınmalıdır.