N. M. AĞABƏyli

Üçkalsiumlu alüminat (C
3
A) 

  mürəkkəb  tərkibli  bərk  məh-
luldur.  Tez  hidratlaşır  və  bərkiyir.  Hidratlaşma  məhsulları  məsaməli 
quruluşlu  və  az  möhkəmlikli  olur.  Klinkerdə  C
3
A  mineralının  çox 
olması sulfat korroziyasına səbəb olur.  
Dördkalsiumlu alümoferrit (C
4
AF) 

  Klinkerin  aralıq  mad-
dəsində  mürəkkəb  tərkibli  bərk  məhluldur.  Bəzən  bu  mineralı  selit 
mineralı  da  adlandırırlar.  O,  hidratlaşma  sürətinə  görə  alit  və  belit 
mineralları arasında aralıq mövqe tutur. 
 
Portlandsementin istehsalı 
Xammal  materialları.  Portlandsement  istehsal  etmək  üçün  iş-
lədilən  xammalın  tərkibində  75

78  %  əhəngdaşı  və  22

25  %  gil 
olmalıdır.  Belə  təbii  xammal  mergeldir  ki,  ona  təbiətdə  çox  az  rast 
gəlinir.  Buna  görə  portlandsementi  istehsal  etdikdə  əhəngdaşı  və  gil 
ilə  yanaşı  təshihedici  əlavələrdən  də  istifadə  edilir.  Xammal  qarı-
şığında  çatışmayan  bu  və  ya  digər  oksidləri  həmin  əlavələrlə  düzəl-
dirlər.  
Portlandsementin  istehsalında  yanpcaq  materialı  olaraq,  ma-
zutdan və təbii qazdan istifadə edilir. Hazırda sement sənayesində qaz 
yanacağından daha çox istifadə edilir. 
Portlandsementin  istehsalı  əsasən  iki  mərhələdən  ibarətdir:  bi-
rinci mərhələ 

 klinkerin alınması, ikinci mərhələ 

 klinkerin gipslə, 
bəzi  hallarda  isə  aktiv  mineral  əlavələrlə  birlikdə  üyüdülməsi,  yəni 
portlandsementin hazırlanması. 

---

 
 
 
 
115 
115 
Klinkerin  istehsalı  bir  sıra  texnoloji  əməliyyatlardan  ibarətdir: 
xammal  materiallarının  çıxarılması,  xırdalanması,  tələb  olunan 
tərkibdə  bircinsli  xammal  qarışığının  hazırlanması  və  xammal  qa-
rışığının yandırılaraq klinkerin alınması.  
Klinkerdən  portlandsementin  hazırlanması  aşağıdakı  əmə-
liyyatlardan  ibarətdir:  klinkerin  xırdalanması,  mineral  əlavələrin 
hazırlanması,  gips  daşının  xırdalanması,  klinkerin  aktiv  mineral 
əlavələr  və  gipslə  birlikdə  üyüdülməsi,  sementin  anbara  verilməsi, 
qablaşdırılması və tədarükçiyə göndərilməsi. 
Xammal  qarışığının  hazırlanma  üsulundan  asılı  olaraq  port-
landsement  üç  üsulla  istehsal  edilir:  yaş  üsul,  quru  üsul  və  kombinə 
edilmiş üsul. 
Yaş  üsulda  xammal  materialları  suda  xırdalanır  və  qarışdırılır, 
maye şlam halında alınan qarışıq isə fırlanan sobada yandırılır.  
Quru  üsulda  materiallar  quru  halda  xırdalanır,  qarışdırılır  və 
yandırılır.  
Son  zamanlar  xammal  qarışığının  kombinə  edilmiş  üsulla 
hazırlanması geniş tətbiq edilməkdədir. Bu üsulda xammal qarışığı yaş 
üsulla hazırlanır, sonra şlam susuzlaşdırılaraq ondan dənələr hazırlanır 
və həmin dənələr quru üsulda olduğu kimi yandırılır.