N. M. AĞABƏyli

Tabalma və tablama. Şüşə qəlibləndikdən sonra temperaturun 
aşağı  düşməsi  nəticəsində  o  kövrəkləşir.  Soyuma  daxili  və  xarici 
qatlarda  bir  bərabərdə  getmədiyindən  şüşədə  qalıq  gərginlikləri  mey-
dana çıxır. Bunun nəticəsində şüşə məmulatı çatlayır yaxud dağılır. Bu 
hadisəni  aradan  qaldırmaq  üçün  şüşənin  tabını  alırlar.  Qalıq 
gərginlikləri  aradan  qaldırmaq  yaxud  azaltmaq  məqsədilə  şüşənin 
termik  emalına  tabalma  deyilir.  Tabalma  müəyyən  temperatur 
intervalında aparılır. Bu halda tabalmanın yuxarı temperaturu şüşənin 
yumşalma  temperaturundan  20

50 
0
S  aşağı,  tabalmanın  aşağı 
temperaturu  isə  yuxarı  temperaturdan  50

100 
0
S  (bəzi  hallarda  150 
0
S) aşağı olmalıdır. Adi şüşələr üçün tabalma intervalı 530

470 
0
S-dir.  
Əksər  şüşə  məmulatları,  bilavasitə  qəlibləndikdən  sonra  tabal-
ma əməliyyatından keçir. Bu halda tabalma 15

20 dəq. olur. 
Bəzi  şüşə  növlərinin  möhkəmliyini  artırmaq  üçün  onları  tabla-
yırlar.  Şüşədə  xeyli  miqdarda  daimi  daxili  gərginliklər  yaratmaqdan 
ötrü  aparılan  termik  emala  tablama  deyilir. Tablama  zamanı  şüşənin 
xarici qatlarında sıxıcı, daxili qatlarında isə dartıcı gərginliklər əmələ 
gəlir. 
Şüşəni tablamaq üçün onu kövrəkliyini itirənə kimi qızdırır (tə-
bəqə şüşəsi üçün 630

650 
0
S-yə qədər) sonra 2

3 dəqiqə ərzində tez 
və müntəzəm olaraq güclü soyuq hava axını ilə soyudurlar. 
Tablanmış şüşənin əyilmədə möhkəmlik həddi 230

270 MPa-a 
çatır.  Belə  şüşə  dağıldıqda  küt  xırda  hissəciklərə  parçalanır.  Lakin 
tablanmış şüşəni mexaniki emal etmək (deşmək, kəsmək) olmaz. 
Şüşənin tərkibi və əsas xassələri 

---

 
 
 
 
84 
84 
Şüşənin xassələri, ilk növbədə, onun tərkibinə daxil olan oksid-
lərlə müəyyən edilir. Əsas şüşə əmələgətirən oksidlər silisium, fosfor 
və bor oksidləridir. Buna görə şüşəni həmin oksidlərə müvafiq olaraq 
silikat,  fosfat  və  borat  şüşəsi  adlandırırlar.  Sənayedə  ən  çox  silikat 
şüşəsi istehsal edilir.  
