N. M. AĞABƏyli

 
Şəkil 4. 1. Inşaat şüşəsi istehsalının texnoloji sxemi: 
1 

 quruducu baraban; 2 

 siklon; 3 

 ventilyator; 4 

 elevator; 5 

 ələk 
6 

 bunker; 7 

 transportyor; 8 

 seksiyalı bunker; 9 

 dezinteqrator;  
10 

 qaçağan; 11 

 çənəli daşqıran; 12 

 çəkicli daşqıran; 13 

 tərəzi-vaqonet;  
14 

 şaxta qarışdırıcısı; 15 

 şüşəəridən soba; 16 

 şüşədartan maşın        

---

 
 
 
 
81 
81 
 
Şüşənin  əsas  tərkib  hissələrindən  biri  CaO-dir.  O,  xammala 
əhəngdaşı,  təbaşir  və  dolomit  halında  əlavə  edilir.  Bu  oksid  şüşəyə 
kimyəvidavamlılıq verir. MgO (maqnezit və dolomit halında) şüşənin 
kristallaşma  qabiliyyətini  azaldır  və  Al
2
O
3
  ilə  birlikdə  onun  kimyəvi 
davamlılığını artırır. VaO (barit və viterit mineralları halında) və PbO 
(qurğuşun  sülügəni  halında)  başlıca  olaraq,  optik  şüşəyə  və  büllura 
qatılaraq,  onlara  parlaqlıq  verir  və  şüa  sındırma  göstəricisini  artırır. 
Sink  belili  halında  xammala  qatılan  ZnO  şüşənin  termik  genişlənmə 
əmsalını azaldır və kimyəvi davamlılığını artırır. 
 Köməkçi  xammal  materiallarına  rəngləyici,  rəngboğucu,  şəf-
faflaşdırıcı və əritməni sürətləndirən materiallar aiddir. Bu materiallar 
şüşə kütləsinə spesifik xüsusiyyətlər verir.  
Şüşənin  istehsalında  işlədilən  xammal  materiallarının,  xüsusən 
kvars  qumunun  tərkibində  dəmir  oksidləri  qatışığının  olması  onda 
sarımtıl,  yaşıl  çalarların  əmələ  gəlməsinə  səbəb  olur.  Bu  xoşa  gəl-
məyən çalarları aradan qaldırmaq üçün şüşə kütləsinə rəngsizləşdirici 
maddələr 

 nikel, kobalt və manqan oksidləri qatılır. 
Şüşə  kütləsini  şəffaflaşdırmaq  və  onda  olan  qaz  qabarcıqlarını 
aradan  qaldırmaq  üçün  müxtəlif  şəffaflaşdırıcı  materiallar 

  arsen  3-
oksid və ammonium duzları işlədilir. 
Əritməni sürətləndirməkdən  ötrü  flüor,  xlor,  bor  və  fosfor  bir-
ləşmələri, habelə ammonium duzları tətbiq edilir. 
Xammal materiallarının hazırlanması aşağıdakı əməliyyatlardan 
ibarətdir:  qumun  kənar  qatışıqlardan  təmizlənməsi  və  qurudulması, 
karbonat  süxurlarının  qurudulması,  xırdalanması  və  üyüdülməsi, 
şixtanın hazırlanması. 
Qumu təmizləmək üçün onun tərkibindən gil və toz hissəciklə-
rini, xırda və iri qum dənəciklərini və eləcə də dəmir qatışıqlarını kə-
nar  etmək  lazımdır.  Bundan  ötrü  yuyulma,  sürtüb-təmizləmə  (suda), 
flotasiya və s. üsullardan istifadə edilir.  
Karbonat  süxurları  çənəli daşqıranlarda  xırdalanır  və  quruducu 
barabanda 400 
0
S temperaturda qurudulur. Bundan sonra onları kürəli 
dəyirmanda yaxud çəkicli daşqıranda narın üyüdür və sonra ələyirlər. 
Kömür qaçağanda xırdalandıqdan və ələndikdən sonra seksiyalı 
bunkerə daxil olur. 

---

 
 
 
 
82 
82 
Şüşə  şixtasının  qalan  komponentləri  (soda,  natrium  sulfat,  sü-
lügən,  potaş)  kimya  sənayesi  məhsulları  olduğundan,  onlar  şüşə  za-
voduna hazır halda daxil olur.                                       
Şüşənin  əriməsini  sürətləndirməkdən  ötrü  şixtaya  qatılan  şüşə 
sınıqları çeşidləndikdən sonra yuyulur və qaçağanda xırdalanır.  
Xammal qatışıqlarını hazırladıqdan sonra onların əsasında şixta 
hazırlayırlar.