N xolmatov. N. Im om ova makro va mikro

I-M A V Z U . “ M IK R O IQ T IS O D IY O T ” GA K IR IS H 1
M avzu n in g o 'q u v m aqsadi:
T a la b a l a r d a ja m iy a td a g i iq tisodiy m u a m m o la r n i idrok etishda 
“ M ik r o iq ti s o d iy o t" fan in in g roli, m ik ro iq t is o d iy o t f a n in in g p red m e ti, 
vazifalari v a m e to d i, ta n la s h m u a m m o s i , alternativ harajatlar, iqtisodiy
tahlil m e to d o lo g iy a s i h a q id a t u s h u n c h a hosil qilish, bilim v a k o ' n i k -
m alarni s h a k lla n tir is h d a n iborat.
A sosiy tu sh u n ch alar va tayanch ib oralar
Iqtisodiy nazariva, mikroiqtisodiyot, makroiqtisodiyot, pozitiv niikroiqti-
sodiyot, normativ miroiqtisodiyot, iqtisodiy model, resurslar, ehtiyojlar, kam-
yoblik, iqtisodiy talab, alternativ xarajatlar, iqtisodiy tahlil metodologiyasi
A so siy sa vo lla r
1. J a m iy a td a g i iqti sodiy m u a m m o l a rn i idrok e tish d a “ M i k r o i q ­
tis o d iy o t” f a n in i n g roli
2. “ M ikroiqtisodiyot'" fan in in g p red m e ti, vazifala ri v a m e todi
3. T a n la s h m u a m m o s i . A lte rn a tiv har a ja tla r
4. Iqtisodiy tahlil m e to d o lo g iy a si
1. Jam iyatd agi iqtisodiy m u am m olarn i idrok etishda
“ M ik roiq tisod iyot” fanining roli
H ar bir inson ja m iy a td a yas h ay o tg a n ekan, u doim iy ravishda iq­
tisodiy ja ra y o n larg a d u ch keladi, iqtisodiy faoliyat bilan sh ug'ulla nadi.
J a m iy a t v a u n d a g i har bir s h a x s n in g a s o siy m a q sa d i c h e k la n g a n
re su rsla rd a n m a q s a d g a m u v o fiq fo y d a la n ish n i t a ’m in la y d ig a n y o ‘na- 
1 ishjarni ta n las h va y u q o r i n atija larg a e ris h i s h d a n iborat. O d a t d a kishi- 
lar o ' z m a n fa ati y o 'l i d a , k o r x o n a la r - f o y d a m iq d o rin i k o 'p a y ti r is h
yoMida h a r a k a t qiladi, d av lat b o ' l s a a n a sh u la r faoliyatini y a g o n a
m a q s a d y o ' l i d a - ja m iy a tn in g faro v o n lig in i, k ishilar tu r m u s h sh a - 
roitini y u k s a ltir is h g a qaratishi lo zim . Turli d a v la tla r d a bu m a q s a d g a
h a r xil d a r a ja d a erishiladi. 
________
з а
i Ш
X
)
1 R o b e r t S . I’ i n d y c k . D a n i e l I. . R u b i n l ' e l d . M i c r o e c o n o m i c s . 6 t h I n t e r n a t i o n a l
l - . d i l i o n . P r c n l i c c H a l l . 2 0 0 5 . Р а ц е 4

---

“ lqtisocT so'z.i y u n o n c h a o ik o n o m o s s o ' z i d a n kelib chiqib, “ x o ‘- 
ja lik n i b o sh q a ru v c h i o d a m " m a ’nosini anglata di. Ilk b o q is h d a bu s o ' z
g 'a y r i o d d i y tu yilishi m u m k in . Lekin, aslida, x o 'ja l ik bilan iq tiso ­
diyotni b o g 'l a b tu r a d ig a n k o ' p o m il la r bor. K im o v q a t p is h ira d i?
Q asyi te led a stu rn i t o m o s h a q ilis h h u q u q i k im d a ? K i i l a m i k im y u v a d i ?
Q isqa si, h a r bir o ila a ’z o s in in g q o b iliy atlarin i h is o b g a o lg a n hold a. 
h o 'j a l i k n i n g ik ir-chik irlari o ila a 'z o l a r i o r a s id a ta q sim la n ish i kerak.
H u d d i x o 'j a l i k d a g i kabi, j a m i y a t d a ham turli q a ro rla r q abul 
qilinadi v a bajarish ja ra y o n i o 'z a r o ta q sim la n a d i. J a m iy a t q aysi v a z i-
falarni k im la r qilishi h a q i d a q a r o r q a b u l qilish u ch u n q a u d a y d ir y o ' l
topis hi kerak. J a m i y a t g a o z i q -o v q a t y e tk a z ib b era digan, kiyim k ec h ak
tik a d ig a n , k o m p y u t e r d asturlarini y a r a ta d ig a n kishilar kerak. Ja m iy a t 
o ' z a 'z o la r in i (yer, b in o la r v a m a s h in a la r n i) turli ishlarga jo y la s h ti rib
b o 'l g a c h , ular ta ra fid a n ishlab c h i q a r ilg a n m a h s u lo t v a x iz m a t ta qsi- 
motini h am o ‘z n a v b a tid a n a z o r a t qilishi kerak. Ja m iy a t k im l a r n in g
ikra, k im l a r n in g e s a k a r to s h k a g a loyiqligini, va b a ’zi k ish ila rn in g
Ferrari egasi b o 'lib , b o s h q a la r n in g e s a a v t o b u s d a n fo y d a la n ish in i 
belgila b berishi k e r a k 1.
f- 
R e s u r s la r n in g ta n q islig i m u a m m o s i m av ju d lig i bois, ja m i y a t d a
r e s u rs la rn in g b o sh q a ru v i, ulardan o q i l o n a fo y d a la n ish j u d a m u h im
a h a m i y a t g a ega. T an q islik - j a m i y a t n i n g c h e g a r a l a n g a n r e su rsla rg a
ega ligini, va shu s a b a b d a n in so n lar x o h la g a n har q a n d a y m a h s u lo t va 
x iz m a t turlarini ishlab c h iq a r a olish im k o n iy ati m a v ju d em a slig in i 
an g lata d i. B u n g a mis ol ta riq a sid a bir x o 'j a l i k n i n g a 'z o s i o 'z i x o h la g a n
har qanda y m a h s u lo tn i y a r a ta olm a slig i J c a b i. j a m i y a t n i n g h a m m a
a ’z o la r id a h a m o ‘zi x o h la g a n y u q o r i h a y o t sta n d a r tla rig a e rishish 
im koni y o 'q l i g i n i k e ltir ish im iz m u m k in .
Iqtiso d iy o t bu - j a m i y a t o 'z i n i n g c h e k la n g a n resurslarini qay ta rz ­
da b o sh q a ris h in i o 'r g a n u v c h i fandir. K o 'p g i n a ja m i y a t l a r d a re su rsla r 
qudratli d ik ta to r ta ra fid a n e m a s, balki m illio n la rc h a x o 'ja l ik va 
f irm a la rn i n g o ' z a r o xara katla ri orqali ta q s im la n a d i. S h u bois iq tiso d ­
chilar, in so n la r n ig qay ta rz d a q a r o r q a b u l qilishlarin i, y a 'n i , ula rn in g
q a n c h a ish lash i. nim a la rn i xarid qilishi, q a n c h a tejab qolishlari va 
tejab q o lg a n m a b la g 'la r i n i q a n d a y qilib sa rflashlarini tahlil qiladilar. 
S h u n in g d e k . iq tisodchilar, in s o n la r n in g bir-biriga o 'z a r o ta 'sirin i ham
1 N . G r e g o r y M a n k i w . P r i n c i p l e s o f F e o n o m i c s . 6 h d i t i o n . I S B N 1 3 : 9 7 8 - 0 - 5 3 8 -
4 5 3 0 5 - 9 . U S A . 2 0 1 2 . Р а ц с 3

---

o 'r g a n a d il a r . M a s a la n . ular k o 'p c h i l i k x a rid o r va s o tu v c h ila rn i n g m a h - 
su lo tn in g q a n d a y n a r x d a va q a n c h a n iiq d o rd a sotlishini b elg ila b be- 
rishlarini o 'r g a n a d il a r . V a nih o y a t, iq tiso d c h ila r bir b utun h o ld a iqtiso- 
d iy o tg a o ' z ta 's i r i n i k o 'r s a t a d i g a n к uch v a trendlarni, sh u j u m l a d a n ,
iq tiso d iy o tn in g o ' r t a c h a o 's is h in i , j a m i y a t n i n g ish q idirib y u r g a n
q atlam larin i v a n a rx la rn i n g qay d a r a ja d a k o 'ta r ilish in i tahlil qiladilar.
Iqtiso d iy o t k o ' p jih a tla r g a ega, lekin bir n ec h ta as o siy g ' o y a l a r
o stid a b irla shadi. U la r q u y id a g i t a m o y ill a r d a o ' z aksin i topadi. B u
ta m o y illa r bilan_ ta n ish tiris h d a n m a q sa d - iqtiso d iy o tn in g u m u m i y
jih a tla rin i y o ritib berishdir. U sh b u ta m o u illa r n i “ k e l a ja k d a so d ir b o ' l a -
diga n h o la tla rn in g b a s h o r a ti” d e b h is o b l a s h in g i z m u m k in .