15 6
108 18 13 15
7
112
16
4
15
8
1 12
14
0
15
9
108
12
-4
15
10
100
0
-8
B irin chi u stun ish lab c h i q a r is h d a q a t n a s h a d ig a n k a p ita ln in g o ' z -
g a m ia s lig in i k o 'r s a t i b turibdi. Ikkinchi u s tu n d a m e h n a t sarfi keltiril
gan. Bir birlik m e h n a t sa rfig a t o ' g ' r i k e la d ig a n m a h s u lo t o ' r t a c h a
m a h s u lo t b o 'lib , u t o 'r t in c h i u s tu n d a keltirilgan. O 'r t a c h a m a h s u lo t
ishlab ch iq a r ilg a n m a h su lo tn i u m u m i y m e h n a t sa rfiga nisbati bilan
an iq lan a d i. O 'r t a c h a m a h s u lo t ishlab ch iq a r ish hajmi 84 birlikka yet-
g u n c h a ortib, u n d an keyin q isq a rib boradi. O 'r t a c h a m a h s u lo t m a k
sim al b o 'l g a n d a m e h n a t sarfi t o ' r t birlikni tashkil etadi.
Beshinchi ustu nda m e hnat sarfin in g chekli m ahsuloti
МР/. kel
tirilgan. U q o 's h im c h a bir birlik m e h n at sarfi hisobidan ishlab c hiqa
rilgan q o 's h im c h a m a h su lo t miqdori bo'lib, m ahsulot ishlab chiqarish
hajmini k o 'rsa tu v c h i uchinchi ustundagi har bir m a h su lo t m iqdorida n
oldingi ishlab chiqarilgan m ahsulot m iqdorini ayirish orqali aniqlanadi.
Masalan, kapital sarfi o 'z g a r m a s b o 'lg a n d a (15 birlik) m e h n at sa rfining
ikki birlikdan uch birlikka o 'zga rishi m a h su lo t ishlab chiqarishni 32
birlikdan 6 0 birlikka oshiradi, d e m a k q o 's h im c h a bir birlik m e h n a t sarfi
60-32=28 birlik q o 's h im c h a m ahsulot yaratadi. O 'r ta c h a m a hsulotde k,
chekli m ahsulot ham boshida ortib, keyinchalik kam ayib boradi (y a 'n i, u
3 birlik m e h n at sa rfiga cha o 'sib, m e hnat sarfi 3 birlikdan o shga nda ka
m ayib boradi). Shuni esdan chiqm aslik kerakki. chekli m a h su lo t miqdori
m ehnatdan tashqari, kapital sarfiga ham bog'Iiq. A g a r m e h n at sarfi
o 'z g a r s a kapital sarfi h a m o'zgarishi m um kin.