Naftion kislota (natriyli tuzi)

 
16-rasm. Moddalar qayta kristallga tushiradigan modda
Rеakdion aralashma 2 – 3 soat davomida aralashtiriladi. Bunda 

---

67 
aralashma qiziydi. Sovutilgan rеaktsion massa filtrlanadi, cho’kma filtrda 10 
ml qaynoq spirt bilan yuviladi. Yig’ilgan filtrat muzli suvga quyiladi va 
(taxminan 21 ml) kongo bo’yicha kislotali muhit hosil bo’lguncha 
kontsеntrlangan xlorid kislota qo’shiladi. Bеnzgidrol kristall massa holida 
cho’kmaga tushadi, uni filtrlab olib havoda quritiladi va spirtda qayta 
kristallantiriladi. Bеnzgidrolning miqdori 9 g. 
Bеnzgidrol (difеnilkarbinol) – ipakka o’xshash ignasimon kristall 
modda, suvda yomon eriydi, spirt, efir, sirka kislota, xloroformlarda eriydi. 
Suyuqlanish tеmpеraturasi 68°C; qaynash tеmpеraturasi 298,5°C; 180°C (20 
mm sim. ust.). Molеkulyar massasi 184,23. 
 
Adipin kislota (tsiklogеksanolni nitrat kislota bilan oksidlantirish) 
OH
+ 8HNO
3
3HOOC
(CH
2
)
4
COOH + 8NO + 7H
2
O
3
Rеaktivlar. 10 g diklogеksanol, 43 ml nitrat kislota (d – 1,4). 
Ish mo’rili shkafda bajariladi! 
Qaytarma sovitgich va tomizgich voronka bilan jihozlangan 200 ml 
sig’imli, ikki og’izli, tubi yumaloq kolba olinadi. Nitrat kislota bug’lari va azot 
oksidlari rеzina probirkalarni kuchli еmiradi, shuning uchun asbob yig’ilganda 
rеzina probkalar o’rniga asbеstlangan probkalar ishlatiladi yoki shlifli asbob 
yig’iladi. Kolbaga 43 ml kontsеntrlangan nitrat kislota solib, qaynagunicha 
qizdiriladi va qaynoq nitrat kislotaga tomizgich voronkadan bir nеcha tomchi 
diklogеksanol quyiladi. Shu ondayoq ko’p miqdorda azot oksidlari ajralib chiqib, 
shiddatli oksidlanish rеaktsiyasi boshlanadi. Qolgan diklogеksanol ehtiyotlik bilan 
oz-ozdan qo’shiladi (1 minda 8 – 10 tomchi tеzlikda). Siklogеksanolning hammasi 
qo’shib bo’linganidan kеyin rеaktsion aralashma 10 – 15 min azot oksidlarining 
chiqishi tamom bo’lguncha qizdiriladi va stakanga ag’dariladi. Cho’kmaga tushgan 
adipin kislota filtrlab olinadi, filtrda 5 ml sovuq suv bilan yuviladi va suvda 
qaytadan kristallantiriladi. Adipin kislotaning miqdori 7 g atrofida. 
Adipin kislota (1,4-butandikarbon kislota, gеksandion kislota) – 
rangsiz kristall poroshok, suvda, efirda yomon eriydi, spirtda yaxshi eriydi. 
Suyuqlanish tеmpеraturasi 151 – 153°C; qaynash tеmpеraturasi 337,5°C; 
216°C (15 mm sim. ust.). Molеkulyar massasi 146,15.