Naftion kislota (natriyli tuzi)

 
Diazobirikmalarda azot chiqmasdan boradigan reaksiyalar bo`yicha 
 bajariladigan sintezlar 
Tajriba №4. Diazoaminobenzol sintezi 
-HCl
NH
2
N
2
Cl
-
+
N
N
NH
NH
2
+NaNO
2
+2HCl
-NaCl;-2H
2
O
Reaktivlar. 4,6 ml anilin, 1,75 g natriy nitrit, xlorid kislota (d - 
1,19), 12,5 g natriy atsetat, etil spirt. 
200 ml sig’imli stakanda 4,6 ml anilin 5 ml kontsentrlangan xlorid 
kislota va 25 ml suvda eritiladi. Muzli suv bilan sovitib turilgan eritmaga 25 
g muz qo’shiladi va chayqatib turgan holda asta-sekin 1,75 g natriy nitritning 
ozroq suvdagi eritmasi quyiladi. Reaksion aralashmaning temperaturasi 5°C 
dan oshmasligi kerak. Diazotirlash reaktsiyasining tugallanishi yod-kraxmalli 
qog’oz bilan tekshiriladi. Reaksion aralashma 15 min (sovitib turilgan holda) 
qoldiriladi va so’ngra 12,5 g natriy atsetatning 50 ml suvdagi eritmasi 
qo’shiladi. Hosil bo’lgan diazoaminobenzol cho’kmasi filtrlanadi, suv bilan 
yuviladi, 
siqiladi 
va 
petroley 
efirdan 
qayta 
kristallantiriladi. 
Diazoaminobenzolning miqdori 6,5 g. 
Diazoaminobenzol – to’q sariq rangli kristall modda, suvda erimaydi, 
qaynoq spirtda, efirda, benzolda eriydi. Molekulyar massasi 197,24; suyuqlanish 
temperaturasi 98°C. 
Diazobirikmalarda azot chiqmasdan boradigan rеaktsiyalar bo`yicha 
bajariladigan boshqa sintеzlar (

-naftoloranj, p-nitroanilin, mеtil qizili) 

---

111 
β – naftoloranj sintеzi 
NaO
3
S
NH
2
O
3
S
N
N
NaO
3
S
N
N
OH
+NaNO
2
+2HCl
-2NaCl;-2H
2
O
+
OH
+NaOH
-H
2
O
Rеaktivlar: β - naftol 1 gr (0,007 mol); sulfanil kislota 2H
2
O 1,5 gr (0,007 
mol); natriy nitrit 0,5 gr (0,007 mol); osh tuzi 3,5 gr; 10 % li o’yuvchi natriy 
eritmasi 13 ml; 2 n xlorid kislota eritmasi 12 ml.
Stakanda 10 ml 10 % li o’yuvchi natriyning eritmasidan 1 gr β - naftol 
qizdirib eritiladi (eritma № 1).
Boshqa stakanda 1,5 gr sulfanil kislota (yoki 1,24 gr suvsiz quruq kislota) 3 
ml 10 % li o’yuvchi natriy eritmasida qizdirib eritiladi. Bu ishq oriy eritmaga 0,5 
gr natriy nitritning 6 ml suvdagi eritmasi quyiladi. Eritma sovitilgandan so’ng, 
aralashtirib turilgan xolda, muz bilan sovutilgan 12 ml 2 n xlorid kislota eritmasiga 
asta – sеkin quyiladi (eritma № 2). So’ngra eritma № 2 ga muz bilan sovutilgan 
eritma № 1 ni quyib, 30 minut aralashtirib turiladi va unga 3,5 gr osh tuzining 
to’yingan eritmasi solinadi. 
β - naftoloranj to’q sariq kristall xolidagi cho’kmaga tushadi. U filtrlanib, 
sovuq suv bilan yuvilib, filtr qogozlari orasida quritiladi. Miqdori 2 gr atrofida.