Namancan davlat universitkti viaxkamon qodirjon odiijonovich dinshunoslik

Protestantsizmning o’ziga xos bo’lgan aqidalari


quyidagilardan iborat:

1. 
   shaxsiy e’tiqod bilan najot topish; 2) dinga ishonuvchan barcha kishilaming ruhoniy bo’lishi mumkinligi; 3) Bibliyaning oliy nufuzini
   

tan olish;

4. 
   dastlabki gunoh fe’l-atvorini buzganligi, uni yaxshilik qilis qobiliyatidan mahrum qilganligi, shuning uchun u xayrli ishlar, sirli marosimlar va asketizm yo’li bilan emas, bandalar gunohini so’rab olish uchun o’zini qurbon qilgan Isoga shaxsan e’tiqod qilish yo’li bilan oxiratda gunohlardan forig’ bo’lish mumkinligini; 5) xristianlikni qabul qilgan va cho’qintirilgan har bir kishi o ’zini xudo bilan g ’ayritabiiy muloqatda bo’lishga bag’ishlaydi, bu ishni cherkov yoki ruhoniylar vositaligisiz amalga oshirishi mumkinligi; 6) ruhoniylar bilan oddiy dindorlar o ’rtasidagi aqidaviy farqning yo’qligi; 7) ruhoniylar oddiy dindorlaming tavbasini qabul qilishi va ularni gunohdan forig’ qilishi mumkin emasligi va ulaming diniy jamoalar oldida hisob berishi to’g’risidagi aqidalarga amal qilishi ishlab chiqilgan.
   

Protestantsizmning o’ziga xos xususiyatlari:

• 
  ruhoniylaming oila qurishi man’ etilmaydi;
  

• 
  samoviy huzur-halovat to’g ’risidagi ta’Iimotni rad qilingan;
  

67

• 
  o’lganJarga bag’ishlab duo o ’qish, aziz avliyolarga sig’inish, ular sharafiga bag’ishlab bayramlar o’tkazish, muqaddas murdalarga va ikonalarga (ikona yunoncha so’z bo’lib, uning ma’nosi tasvir, obraz, g ’ayritabiiy mavjudodlaming rasmlari, relefli tasvirlari bo’lib, ular katolitsizm va pravoslavieda sig’inish predmetlari hisoblanadi) topinish bekor qilinadi;
  

• 
  ibodat uylaridan ortiqcha hashamlar, mehroblar, ikonalar, haykallar, qo’ng’iroqlar olib tashlanib, oddiy holga keltirildi;
  
• 
  monastirlar va monaxlar jamoasi ham barham toptirilgan;
  

• 
  ibodat nihoyatda soddalashtirildi, va’z aytish, duo o’qish, psalomlarni (yunoncha pasaltir tarkibini tashkil etuvchi diniy qasidalar, ashulalar, xudoga hamdu sanolar o’qish, iltijo, arz-dod (zorlanish), qarg’ash kabilarni ona tilida o’qish va kuylash joriy qilindi;
  

• 
  Bibliya birdan-bir manba deb qaralib, muqaddas rivoyatlar rad qilindi. Bibliya milliy tillarga tarjima qilindi, uni o’rganish va sharhlash «gunoh» hisoblanmaydi.
  

Bu o’ziga xos xususiyatlar burjuaziya demokratiyasining yangi diniy yo’nalishga nisbatan tadbiq etish asosida paydo bo’lgan.

Protestantsizm ichki yo’nalishlarida: Lyuteranlik, tsving-lichilik, kalvinizm, anglikanchilik, mennochilik, anabap-tizm, unitarizm kabi mazhablar mavjud. Bu mazhablar XVI-XV1II asrlarda paydo bo’lgan edi.

Sekta lotincha-“ajralgan”, “uzilgan”, “mazhab” degan ma’noni bildiradi. Xristianlikda barcha yo’nalishlarda ham firqalar bor. Ayrim sektalar mustaqil diniy oqimga aylanib ketgan. Xristianlikning o’zi dastlab yahudiy dinidagi sekta bo’lganligi boshda aytib o’tilgan edi. Rasmiy hukmron din sektaga mansub ruhoniylami bid’atchilar, ular shaytonning yo’liga kirib ketganlar, deb qoralaydilar, O ’tmishda sektantlik harakatlari yangi diniy aqidalar, marosimlar, bayramlar, rivoyatlar, ayrim diniy peshvolar, alviyolar ta’limotiga amal qilish, ijtimoiy-siyosiy sinfiy-tabaqaviy manfaatlar, rasmiy dindan norozilik oqibatlarida va boshqa sabablarga ko’ra kelib chiqqan va rivojlangan.

Biroq sektantlik juda xilma-xil bo’lib, uning ichki ziddiyatlari ko’p. Agar sektalaming aksar ko’pchiligi diniy yangi tarixiy sharoitga

68

moslashtirish asosida paydo bo’lgan bo’Isa, shunday sektaiar ham borki, ular eski dinni avvalgi holida, hech qanday o’zgarishsiz saqlab qolishga intiladilar.