Namangan davlat universiteti fizika-matematika fakulteti amaliy matematika kafedrasi

4.1.1 Sertifikatlar asosida autentifikatsiyalash
Raqamli sertifikatlar ishlatilganida kompьyuter tarmoga foydalanuvchilari xususidagi hech qanday axborotni saklamaydi. Bunday axborotni foydalanuvchilarning o‘zi so‘rov sertifikatlarida taqdim etadilar. Bunda maxfiy axborotni, xususan maxfiy kalitlarni saqlash vazifasi foydalanuvchilarning o‘ziga yuklanadi.
Foydalanuvchi shaxsini tasdiklovchi raqamli sertifikatlar foydalanuvchilar so‘rovi bo‘yicha maxsus vakolatli tashkilot sertifikatsiya markazi SA (Certificate Authority) tomonidan, ma’lum shartlar bajarilganida beriladi. Ta’kidlash lozimki, sertifikat olish muolajasining o‘zi ham foydalanuvchining haqiqiyligini tekshirish (ya’ni, autentifikatsiyalash) bosqichini o‘z ichiga oladi. Bunda tekshiruvchi taraf sertifikatsiyalovchi tashkilot (sertifikatsiya markazi SA) bo‘ladi.
Sertifikat olish uchun mijoz sertifikatsiya markaziga shaxsini tasdiqlovchi ma’lumotni va ochiq kalitini takdim etishi lozim. Zaruriy ma’lumotlar ro’yxati olinadigan sertifikat turiga bog‘liq. Sertifikatsiyalovchi tashkilot foydalanuvchining haqiqiyligi tasdig‘ini tekshirganidan so‘ng o‘zining raqamli imzosini ochiq kalit va foydalanuvchi xususidagi ma’lumot bo‘lgan faylga joylashtiradi hamda ushbu ochiq kalitning muayyan shaxsga tegishli ekanligini tasdiqlagan holda foydalanuvchiga ser-tifikat beradi.
Sertifikat elektron shakl bo‘lib, tarkibida qo‘yidaga axborot bo‘ladi:
- ushbu sertifikat egasining ochiq kaliti;
- sertifikat egasi xususidagi ma’lumot, masalan, ismi, elektron pochta adresi, ishlaydigan tashkilot nomi va h.;
- ushbu sertifikatni bergan tashkilot nomi;
- sertifikatsiyalovchi tashkilotning elektron imzosi ushbu tashkilotning maxfiy kaliti yordamida shifrlangan sertifikatsiyadaga ma’lumotlar.
Sertifikat foydalanuvchini tarmoq resurslariga murojaat etganida autentifikatsiyalovchi vosita hisoblanadi. Bunda tekshiruvchi taraf vazifasini korporativ tarmoqning autentifikatsiya serveri bajaradi. Sertifikatlar nafaqat autentifikatsiyalashda, balki foydalanishning ma’lum xuquqlarini taqdim etishda ishlatilishi mumkin. Buning uchun sertifikatga qo‘shimcha hoshiyalar kiritilib ularda sertifikatsiya egasining foy-dalanuvchilarning u yoki bu kategoriyasiga mansubligi ko‘rsatiladi.
Agar abonent axborot almashinuvi bo‘yicha sherigidan sertifikat tarkibidaga ochiq kalitni olsa, u bu sertifikatdagi sertifikatsiya markazining raqamli imzosini ushbu sertifikatsiya markazining ochiq kaliti yordamida tekshirish va ochiq kalit adresi va boshqa ma’lumotlari sertifikatda ko‘rsatilgan foydalanuvchiga tegishli ekanligiga ishonch hosil qilishi mumkin. Sertifikatlardan foydalanilganda foydalanuvchilar ro’yxatini ularning parollari bilan korporatsiya serverlarida saqlash zaruriyati yo‘qoladi. Serverda sertifikatsiyalovchi tashkilotlarning nomlari va ochiq kalitlarining bo‘lishi etarli.
Sertifikatlar asosida autentifikatsiyalash jarayonini amalga oshirishda sertifikatsiyalovchi tashkilot vazifasini kim bajarishi xususidaga masalani yechish muhim hisoblanadi. Xodimlarni sertifikat bilan ta’minlash masalasini korxonaning o‘zi yechishi juda tabiiy hisoblanadi. Korxona o‘zining xodimlarini yaxshi biladi va ular shaxsini tasdiqlash vazifasini o‘ziga olishi mumkin. Bu sertifikat berilishidaga dastlabki autentifikatsiyalash muolajasini osonlashtiradi. Korxonalar sertifikatlarni generatsiyalash, berish va ularga xizmat ko‘rsatish jarayonlarini avtomatlashtirishni ta’minlovchi mavjud dasturiy maxsulotlardan foydalanishlari mumkin. Masalan, Netscape Communications kompaniyasi serverlarini korxonalarga shaxsiy sertifikatlarini chiqarish uchun taklif etadi.
Sertifikatsiyalovchi tashkilot vazifasini bajarishda tijorat aso-sida sertifikat berish bo‘yicha mustaqil markazlar ham jalb etilishi mumkin. Bunday xizmatlarni, xususan, Verisign kompaniyasining sertifikatsiyalovchi markazi taklif etadi. Bu kompaniyaning sertifikatlari halqaro standart X.509 talablariga javob beradi. Bu sertifikatlar ma’lumotlar himoyasining qator maxsulotlarida, jumladan himoyalangan kanal SSL protokolida ishlatiladi.