Namangan davlat universiteti tibbiyot fakulteti

Hujayra bo‘linishi
Mitoz. Mitoz boshlanishidan oldin hujayralar o‘zida 46 d-xromosomalar (ikkilangan) saqlaydi. Bular o‘z navbatida ikkita S-xromosomadan yoki xromatiddan tashkil topgan. Mitozda xromatidlarning biri hujayraning bir tomoniga, ikkinchisi qarama-qarshi tomonga tortiladi. Bu ular Yаdroni hosil qiladi, qisman bo‘lsa ham oqsil sintezini boshqaradi. Hujayra ikkiga bo‘linadi va ikkita bir-biriga o‘zshash hujayralar hosil bo‘ladi. Mitoz 1-1,5 soat davom etadi. Mitozning barcha to‘rt bosqichi (profaza, metafaza, anafaza, telofaza) sentriola ishtirokida birin-ketin bir-biriga o‘tib boradi.
Meyoz – bu jinsiy hujayralarning bo‘linish usulidir. Birinchi bosqichda hujayralar mitotik bo‘linishga uchraydi. Meyozning 1-profazasida hujayra 46 ta xromasoma saqlaydi. Profaza 1 da 5 ta bosqich farqlanadi:

1. 
   Leptonema – hromasomalar yupqa ip ko‘rinishida bo‘ladi.
   
2. 
   Zigonema – bivalentlarning hosil bo‘lishi (gomologik xromasomalarning qo‘shilishi)
   
3. 
   Paxinema – bivalentlarning kaltalanishi va yo‘g‘onlashishi, d-xromasomalar ikkilangan ip ko‘rinishiga kiradi.
   
4. 
   Diplotena – har bir bivalent ikkita ikki ipli d-xromasomadan tashkil topgan.
   
5. 
   Diakinez – bivalent xromasoma qismlari almashinadi, ya’ni ota va ona xromasomalari chalkashishi (krossingover) yuz beradi. Urg‘ochi jinsiy hujayralari (1 tartibli ovotsit) minimum organizm balog‘atga etgunga qadar va maksimum 40-50 yoshgacha shu holatda saqlanadi. Boshqa holatlarda xromasoma anomaliyalari yuz berishi mumkin.
   

Metafaza va anafaza davrlari mitozning ushbu davrlaridan farqlanadi, ya’ni bunda d-xromasomalar bo‘linmaydi, balki bivalent hromasomalar tarkibidagi hromasomalar bir-biridan itarilib qutblarga tarqaladi. Natijada qiz hujayralarda 23 ta xromasoma qoladi. Metafazada genlar yana ham ko‘proq aralashadi. Meyozning mitozdan 3- farqi meyozning ikkinchi bo‘linish davridan oldin interfazaning S davrlari bo‘lmaydi, hujayra bo‘linishi birdaniga boshlanadi. Natijada qiz hujayralar 23 ta hromasomaga ega bo‘ladi.