Namangan muhandislik qurilish instituti fakul’teti 5340800-Avtomobil yo’llari va aerodromlari ta’lim yo’nalishi IV bosqich talabalari uchun “Avtomobil yo’llarini ekspluatatsiya qilish” fanidan yakuniy nazorat savollari

5.Avtomobil yo`llarini arxitektura-manzaraviy obodonlashtirish haqida tushunchalar.

Xududlarni landshaftli tashkil etishning boshlanishi, o‘simliklarni maishiy va davolash maqsadlarida foydalanish va sabzavotchilikning rivojlanishi bilan yaqin bog‘lik bo‘lib, u antik davrga kelib dekorativ manizarali bog‘dorchilikka o‘tdi, o‘rta asrlarda esa - bog‘-park san’ati darajasiga etdi. XIX va XX asr chegaralarida keng shahar va yollardan tashqaridagi maydonlarning obodonchilik va ko‘klamzorlashtirish vositalari bilan arxitektura rejalash va estetik tashkil etish bilan bog‘liq bo‘lgan faoliyat landshaft arxitektura deb atala boshladi.

Yo’l landshaftida tirgak devor yuqoriga qarab qalinligi kichrayib boradi. Masalan toshli devorning uchi (tepa qismi qalinligi) 30-50 sm atrofida bo‘ladi. Tirgak deorlarni qurishda ularning rejada devorining egri chiziqli, siniq chiziqli qilib bajarilishi tirgak devor bikrligini oshirib, gorizontal yukka bardoshliligini oshiradi. Bunday shakllar orqali oraliq msofalar kamaytirilib, u chiroyli va estetik ko‘rinishga ega bo‘ladi.
Tirgak devorlar orqasida unga qushimcha gidrostatik bosim hosil qiluvchi suvlar yig‘ilib, natijada devor mustahkamligi va ustuvorligi kamayadi. Shuning uchun, materialidan, shakli va balandligidan qatiy nazar, tirgak devorning ichki devori bo‘ylab barcha holatlarda drenaj tashkil qilinadi. Bundan tashqari devor konstruksiyasiga bog‘liq holda gidroizolyasiya ishlari bajariladi.
Tirgak devorlarni qullaniladigan drenaj bo‘ylama va kundalang yoki aralash holda bo‘lishi mumkin. Kundalang drenajda devor qalinligi bo‘yicha 10 sm li kanal yoki suvni tashqariga chiqarib yuborish uchun 5 sm li qiya teshik qoldiriladi
Bo‘ylama drenajda devor bo‘ylab poydevor balandligida qovurg‘ali drenaj quvuri (polietilen) geotekstil materialiga o‘ralgan holda utkaziladi. Ular mavjud bo‘lmasa, 100-150 mm li sopol ѐki asbestli teshikli quvurdan foydalanish mumkin
Ko‘kalamzorlashtirishga qo‘yiladigan talablar avtomobil yo‘llarini qurish va foydalanishdagi ko‘kalamzorlashtirishning hamma turlari uchun tegishli bo‘lib, o‘z ichiga ko‘kalamzorlashtirishni tashkil etish va saqlash hamda mavjud yo‘llarda begona o‘tlarga qarshi kurashishni oladi.