Namangan muhandislik qurilish instituti

GAZ holatining termodinamik parametrlari.

GAZ holatining termodinamik parametrlariga harorat, solishtirma hajm, bosim ki-

Harorat yuqorida eslatib o’tilgandek jism molekulasining kinetik energiyasini bel-

gilovchi kattalikdir. Bir xil haroratda gaz molekulalarining harakati turlicha bo’ladi. SHuning uchun o’rtacha kinetik energiyani oluvchi harorat «absolyut harorat» tushunchasi kiri- tilgan. Absolyut harorat va ideal gaz kinetik energiyasi quyidagi munosabat bilan ifoda- lanadi.

m²
m² _
2
kT ,

bu yerda:
- molekula ilgarilanma harakatining o’rtacha kinetik energiyasi;
2

k - proportsionallik koeffitsienti; T - absolyut harorat T = t^o + 273,15.
Solishtirma hajm 1 kg gaz massasining egallagan hajmi tushuniladi, ya’ni
  ^V ; m³/kg.
m
Solishtirma hajmga teskari bo’lgan kattalik zichlik deyiladi va bilan belgilanib quyidagicha ifodalanadi.
  ^m ; kg/m³.
V
Gazni bosimi deganda idishga solingan gaz molekulalarning idish devorlariga bergan o’rtacha zarba natijalari tushuniladi. Fizika kursidan ma’lumki gazning bosimi son jihatdan molekula harakati kinetik energiyasining 2/3 qismiga teng, ya’ni

p  ² n
3
m²
,
2

bu yerda: n - hajm birligidan gazning molekulyar miqdori m - molekula massasi;
v - molekula harakatining o’rtacha tezligi.

Gazni kengayishida bajarilgan ishlari.

Gazni kengayishida bajargan ishni oddiy tsilindr va tsilindga joylash tirilgan por- shenь harakati orqali bilishi mumkin.
R- diagramma 1-tsilindr, 2- porsheni, 3 - issiqlik manbai.

Dastlabki holatda, ya’ni issiqlik manbai va tsilindrdagi gaz haroratlari ayirmasi cheksiz kichik bo’lganda tsilindrdagi gazning kengayishi yoki siqilishi cheksiz kichik bo’ladi. Boshqacha aytganda gaz muvozanat holatda turadi. Bunday holatda porshenga qo’yilgan kuch F = p₁A. Issiqlik manbaidagi harorat oshirilsa bu muvozanat yo’qoladi ya’ni p₁  A > F bo’ladi. Buning natijasida porsheni o’ng tomonga qarab harakat qiladi, bosim p₁ dan p₂ gacha kamayadi

va solishtirma hajm V₁ dan V₂ ga oshadi  elementar uchaskada bajarilgan elementar ish W
= pAl bo’ladi. A - l =  ekanligini hisobga olsak bajarilgan ish diagrammasidan abcd
v₂

elementar to’g’ri burchak yuzasiga teng bo’ladi. Gazni to’la bajargan ishi bilan ifodalanadi.