Namangan muhandislik qurilish instituti


Avtomatik boshqarish nazariyasi



Yüklə 28,94 Kb.
səhifə2/3
tarix06.02.2023
ölçüsü28,94 Kb.
#83132
1   2   3
Mavzu Berilgan nochiziqli sistemani garmonik balans usuli bo’yi

Avtomatik boshqarish nazariyasi – texnikaviy kibernetikaning turlicha murakkablikdagi va har xil tabiatli jarayonlarni avto-matik boshqarish tizimlari (ABT)ni yaratish ustida ilmiy tadqiqotishlari olib boruvchi boʻlimi. Avtomatik boshqarish nazariyasi n.da haqiqiy obyektlar oʻrnida ularning oʻxshash (adekvat) matematik modellaridan foydalaniladi. Unda asosan ikki muammo: ABT tahlili va sintezi ustida tadqiqotlar olib boriladi. Ikki xil boshqarish tizimi, yaʼni ochiq va yopiq boshqarish tizimlari jarayonlarni boshqarish tarzi boʻyicha bir-biridan farq qiladi. Birinchisida boshqaruvchi taʼsirlar jarayonni toyiltiruvchi taʼsirlardan kelib chiqib, ularning toyilishi farqini kamayti-rishga qaratiladi. Bunday boshqarish tizimining asosiy kamchiligi oʻlchash imkoni boʻlmagan tashqi toyiltiruvchi taʼsirlarni bartaraf eta olmasligidadir. Bundan tashkari, ushbu boshqarish tizimlari nobarqaror obyektlarni uzoq vaqt davomida boshqara olmaydi. Yopiq boshqarish tizimlari asosida teskari bogʻlanish gʻoyasi yotadi. Bu gʻoya parametrlarning meʼyordan chetlashishi boʻyicha boshqarish prinsipi (yoki teskari bogʻlanishli boshqarish) nomi bilan maʼlum. Bu yerda boshqaruvchi parametrlarning talab darajasidan ogʻishi tufayli ularni talab holatiga qaytaruvchi ijro signallari shakllantiriladi. Bunday usulning universalligi nobarqaror obyektlarni boshqarishda namoyon boʻladi.Avtomatik boshqarish nazariyasi n., xususan, yopiqtizim nazariyasidagi markaziy muammo – bu tizimning 127mustahkamligi. 20-asr 50–60-yillari bunday tizimlarning sintez usullari jadal rivojlangan davr boʻldi. Sintez masalasini yechishda sifat mezonini tan-lash asosiy oʻringa ega. ABT ni sintez qilishning usullari ichida bunday tizimlarni invariant va avtonom sintez qilish usullari alohida oʻrin egallaydi. Bu nazariyada sifatni baholashning integral mezonidan foydalanishga asoslangan ABT sintez usuli ustuvor hisoblanadi.Avtomatik boshqarish nazariyasi n.da ifodalanganidek, boshqarishga tengsizlik koʻrinishida chegara qoʻyilgan nochiziqli obyektlarni maqbul boshqarishning sintez masa-lasi, Pontryaginning maksimum qonuni va Bellmanning dinamikaviy dasturlar kabi variatsiya hisobining yangi masalalarini yechishda qisman oʻzgargan usullarning paydo boʻlishiga ragʻbatlantirdi. Maqbul tizimlarning sintez usullari umumlashtirilib, Avtomatik boshqarish nazariyasi n. nisbatan kam tadqiqotlar oʻtkazilgan taqsimlangan parametrli boshqarish tizimlari sinfiga oʻtkazildi.Ayrim boshqarish obyektlarida oʻzgarmas matematik modelning apriori (boshlangʻichi) ABT ni ishlashda yoki uni loyihalashda obyektning haqiqiy holatiga nooʻxshash (noadekvat) boʻladi. Koʻpincha, roʻy berayotgan jarayonning nihoyatda murakkabligi tufayli maʼlum fizikaviy yoki kimyoviy qonunlar asosida boshqarish obyektining matema-tik modelini yaratish amaliy jihatdan mumkin boʻlmaydi. Bu albatta ABT dan foydalanilayotganda oʻlchashga imkoni boʻlmagan tashqi va ichki toyiltiruvchi parametrlar ularning koʻrsatkichlarini oʻzgartirib yuborishi natijasidir. Shu sababli, boshqarish obyektlarini iden-tifikatsiyalash usullari deb atalgan ilmiy yoʻnalish paydo boʻldi. Adaptiv boshqarish tizimlarining paydo boʻlishi aprior axborot kamchiligini toʻldirish imkonini yaratdi va tizim samaradorligini oshirishga olib keldi. Adaptiv boshqarish tizimlari sinfiga taalluqli oddiy yopiq ekstremal rostlash tizimini alohida sinfga ajratish mumkin hamda bunday boshqarish masalasi ehtimollik masalasi deb qaraladi. Uni yechish uchun statistik yechim va boshqariluvchi tasodifiy jarayon na-zariyasi usullaridan foydalaniladi. ABTni yaratish ustida olib boriladigan ilmiy va amaliy tadqiqotlar bosqichida uzluksiz (analog) va uzlukli (raqamli) modellash usullari katta ahamiyat kasb etadi.


Yüklə 28,94 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin