Namangan muhandislik qurilish instituti

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
NAMANGAN MUHANDISLIK QURILISH INSTITUTI
“Sanoatni axborotlashtirish” fakulteti
“Informatika va axborot texnologiyalari” kafedrasi
“Boshqarish nazariyasi” fanidan
KURS ISHI
Mavzu: Berilgan nochiziqli sistemani garmonik balans usuli bo’yicha tahlil qilish

Bajardi:	3-kurs 16-IAT-19-guruh talabasi Mirzarahimov Afzalbek
Komissiya raisi:	_____________________________
A’zolari:	___________________________ ___________________________
Rahbar:	_____________________________

NAMANGAN 2022

MUNDARIJA

Kirish…………………………………………………………………___

1-BOB. Boshqarish nazariyasi masalalarida sistema turlari …………___
1.1. Chiziqli va nochiziqli sistemaning ichki dinamik xususiyatiga asoslangan tasnifi..……………………………………………………___
1.2. Taqsimlangan parametrli hamda to’plangan parametrli sistemalar…………………………………………………..…………___

2-BOB. Nochiziqli sistemani garmonik balans usuli bo’yicha tahlil qilish bosqichlari ……….…………………………………………….___

2.1. Statsionar va nostatsionar sistemalarning nochiziqli sistemalar bilan bog’liqligi………….………………………………………………….___
2.2. Berilgan nochiziqli sistemani garmonik balans usuli bo’yicha tahlil qilish.……………………………………..……………..…………….___

Xulosa………………………………………………………………...___

Foydalanilgan adabiyotlar ro`yhati …………………………………..___

Kirish
Gidrometeorologiya stansiyalar tarmog‘ida qo‘llanilayotgan ilg‘or texnologiyalar ishlab chiqarishning avtomatlashtirilgan boshqaruv tizimlaridan foydalanishni talab qiladi. Shuning uchun soha bo‘yicha tayyorlanayotgan mutaxassislar avtomatikaning boshqaruv tizimlari, operativ xizmat tarmog‘i haqida maxsus bilimga ega bo‘lishlari zarur. Ushbu o‘quv qo‘llanma Toshkent Gidrometeorologiya kasbhunar kollejining Meteorologiya va Gidrometeorologiyada telekommunikatsiya va aloqa yo‘nalishlari bо‘yicha ta’lim oladigan o‘quvchilar uchun tuzilgan. Ushbu o‘quv qo‘llanmada avtomatika asoslari fani doirasida avtomatik nazorat, avtomatika elementlari va ularning asosiy ko‘rsatkichlari, meteorologik axborotni yig‘ish, qayta ishlash va saqlashning zamonaviy tizimlari, meteorologik axborotning turlari va manbalari, meteorologik axborotni yig‘ish va uzatishning zamonaviy tizimlari, Gidrometeorologiya markazining avtomatlashtirilgan sistemalari masalalari ko‘rib chiqiladi. Kursni o‘rganish davomida o‘quvchilarlar impuls texnikasi asoslari, to‘g‘ri burchakli impuls shakllantirgichlari, multivibratorlar, potensial mantiqiy element va potensial mantiqiy elementlarga asoslangan relaksatsion generatorlar, chiziqli o‘zgaruvchan kuchlanish generatori, bloking generatorlar, mikroprotsessor tizimlari va raqamli qurilmalar haqidagi bilimlarga ega bo‘ladi. Ushbu o‘quv qo‘llanma Gidrometeorologiya kollejining o‘quvchilaridan tashqari avtomatika fani va impuls texnikasi bilan shug‘ullanuvchi mutaxassislar uchun foydali bo‘lishi mumkin.

1.1. Chiziqli va nochiziqli sistemaning ichki dinamik xususiyatiga asoslangan tasnifi

Chiziqli sistemalarda chiqishdagi kattalikning o’zgarishi kirishdagi kattalikning o’zgarishiga proporsional holatda o’zgaradi yoki chiziqli sistemalarda kirish ta’sirining summasidan hosil bo’lgan reaksiya, har bir ta’siridan hosil bo’lgan reaksiyalar summasiga teng bo’ladi. Superpozisiya prinsipini qo’llash mumkin bo’lmagan sistemalar nochiziqli sistemalar deyiladi.
Boshqarish sistemalarida nochiziqlik boshqarish ob’ektining nochiziqlik xususiyati asosida yoki sistemaga maxsus kiritilgan nochiziqli korrektlovchi qurilmalar orqali hosil qilish mumkin.
YUqorida uchinchi paragrafda keltirilgan sistemalarga bir muncha ideallik nuqtai nazaridan qarasak, unda birinchi misolimiz o’zgarmas tok generatorining kuchlanishini ABS sini chiziqli sistemalar qatoriga kiritish mumkin.
Ikkinchi misolimiz, ya’ni pech temperaturasi ABS si tipik nochiziqli sistemaga misol bo’la oladi. Bunda nochiziqli sistema tarkibiga kiritilgan rele orqali hosil bo’ladi. Chiziqli sistemalar chiziqli algebraik differensial, integral tenglamalar bilan ifodalanadi.Nochiziqli sistemalar esa nochiziqli tenglamalar bilan ifodalanadi.
Matematik nuqtai nazardan qaralganda nochiziqli boshqarish sistemalarini tekshirish murakkab masaladir, chunki nochiziqli tenglamalar echimining umumiy usullari yo’q.Parametrlari vaqt mobaynida o’zgarmaydigan sistemalarga stasionar sistemalar deyiladi.Aytganlarimiz ma’lum darajada shartlidir. CHunki tabiatda vaqt mobaynida o’zgarmaydigan elementning o’zi yo’q, lekin bu o’zgarish qaralayotgan vaqtga nisbatan etarli darajada sekin o’tayotgan bo’lsa, unda bunday sistemalar yoki qurilmalarni stasionar sistemalar qatoriga qo’shish mumkin.
Elementlarning parametrlari vaqt mobaynida o’zgaruvchi sistemalar nostasionar sistemalar deb ataladi.
Matematik nuqtai nazardan nostasionar yoki o’zgaruvchan parametrli sistemalar koeffisientlari vaqt davomida o’zgaruvchi tenglamalar bilan ifodalanadi.
a₁(t)d²x/dt²+a₂(t)dx/dt+a₃(t)x(t)=u(t)
bu tenglamada a₁,a₂,a₃ koeffisientlar vaqtga bog’liqdir.
Stasionar yoki o’zgarmas parametrli sistemalar esa o’zgarmas koeffisientli tenglamalar bilan ifodalanadilar.
a1d2x/dt2+a2dx/dt+a3x(t)=u(t).
Boshqarish sistemalarida ikki turdagi uzluksiz hamda uzlukli signallar bo’lishi mumkin. Shunga muvofiq boshqarish sistemalari ikki turga bo’linadilar.uzluksiz va uzlukli sistemalarga, 4-rasmda bu sistemalarning funksional sxemasi keltirilgan.
Boshqarish sistemalarida ikki turdagi uzluksiz hamda uzlukli signallar bo’lishi mumkin. Shunga muvofiq boshqarish sistemalari ikki turga bo’linadilar.uzluksiz va uzlukli sistemalarga, 4-rasmda bu sistemalarning funksional sxemasi keltirilgan.
Elementlarning xossalari fazoviy koordinatalarining o’zgarishiga bog’liq holda o’zgaradigan sistemalar taqsimlangan parametrli sistemalar deyiladi.Elementlarning xossalari fazoviy koordinatalarining o’zgarishiga bog’liq holda o’zgarmaydigan sistemalar to’plangan parametrli sistemalar deyiladi.Agarda sistemaning kirish va chiqish kattaliklari bitta bo’lsa, bir o’lchamli, agarda birdan ortiq bo’lsa, ko’p o’lchamli sistema deyiladi.
YUqorida keltirilgan sistemalar bir o’lchamli sistemalari qatoriga kiradi
X(t)
y(t)