Nasimxon rahmonov, qosimjon sodiqoy

KTT — Kitab-i Mecmu-i Tercüman-i Türki ve Acemi ve mugah. Ankara, 2000.
Ton — To'nyuquq bitigi.
O — 0‘ngin bitigi.
Oy — Oltun yorug'. So'zboshi, izohlar va qadimgi turkiydan o'zbekchaga tabdil muallifi Nasimxon Rahmon, Toshkent, “Fan”, 2009.
OD — 0‘g‘uzxoqon dostoni: AM. Ul,ep6aK. Ory3-HaMe Myxa66aT-HaMe. M, 1959. 11—110-b.
E — C. E. ManoB. EHHceäcKaH nncMeHHocTb tiopkob. M. — JI.: 1952.
Huast. — «Huastuanift»: Q. Sodiqov. Eski turkiy bitiglar. Toshkent, 2009. 85-98-b.
X — Bilga xoqon bitigi: X — toshning yuz tomonidagi yozuv, Xa, Xb — ikki yonidagi yozuv, Xc — toshning ters yog'idagi yozuv, X. /-// — taroshlangan qirralardagi yozuv.
QB — Yusuf Xos Hojib. “Qutadg‘u bilig”. Nashrga tayyorlovchi Q. Karimov. Toshkent, “Fan”, 1971.
TALABALARGA TAYSIYA ETILADIGAN ASARLAR
Abdurahmonov G‘., Rustamov A. Qadimgi turkiy til. -Toshkent, 1982. Aüdapoe f. ^I jbik opxohckhx naMHTHHKOB apeBHexiopKCKofi imcBMeHHOc- th VIII Bexa. AnMa-Ara, 1971.
AMaHDKOJioe A.C. Hctophh h Teopna flpeBHeTiopKCKoro nncBMa. AJiMara, 2003.
KomHoe A.H. TpaMMaTHKa H3biKa tiopkckhx pyHHMecKHX naMHTHHKOB VII- IX BB. JI., “Hayxa”, 1980.
Ku3Jiacoe H.J1. /IpeisHaa nncbMCHHOCTb CaaHO-AjiTaücKHX tiopkob. M., 1994.
Mcuioe C.E. riaMHTHHKH ApeBiieTiopKCKoii nncbMeuHocTH. M.-JI., 1951. Maaoe C.E. EHHceficKas nHCbMeHHOCTb tiopkob. Tckcth h nepeBOflbi. M.- JI., 1952.
Mcuioe C.E. IlaMHXHHKH flpeBfteTIOpKCKOH nHCbMeHHOCTH Mohtojihh li
Kuprn3HH. M.-JI., 1959.
Mahmud Koshg'ariy. Devonu lug‘atit-turk. I—III. Toshkent, 1960-1963 XI—XV asrning turkiy yozuvidagi yodgorliklar. — Tuzuvchilar Mahmudov Q., Sodiqov Q. Toshkent, 1994.
Hacujioe B.M. /IpeBiie-yHrypcKMH ;i3WK. M., 1963.
Oltun yorug‘. So'zboshi, izohlar va qadimgi turkiydan o‘zbekchaga tabdil muallifi Nasimxon Rahmon, Toshkent, “Fan”, 2009.
Rahmonov N. Ruhiyatdagi nur murodi. Toshkent, Abdulla Qodiriy nomidagi Xalq merosi nashriyoti, 2002.
Rahmonov N, Matboboyev B. O'zbekistonning ko'hna turkiy-run yozuvlari, Toshkent, “Fan”, 2006.
Sodiqov Q. Uyg'ur yozuvi tarixi (Manbashunoslik va kitobat tarixi masalalari). Toshkent, 1997.
Sodiqov Q. Ko‘k turk bitiglari: matn va uning tarixiy talqini. Toshkent, 2004. Sodiqov Q. Turkiy yozma yodgorliklar tili: adabiy tilning yuzaga kelishi va tiklanishi. Toshkent, 2006.
Tyzyuieea JI.K). YürypcKaa Bepcna ÖHorpacfjHH CioaHb-U3aHa. M., 1991. IU,ep6aK A.M. 0ry3-HaMe. Myxa66aT-HaMe. M., 1959.
MUNDARIJA

Nasimxon Rahmonov, Qosimjon Sodiqov

0‘ZBEK TILI TARIXI
5220100 — Filologiya (0‘zbek filologiyasi) fakultetlari talabalari uchun darslik
0‘zbekiston faylasuflari rnilliy jamiyati nashriyoti, 100083, Toshkent, «BuyukTuron» ko‘chasi, 41. Tel: [phone]; faks: 239-88-61
Muharrir: Z. Mirzahakimova Texnik muharrir: I. Jumanov Musahhih: H. Zokirova Dizayner: N. Mamanov
Bosishga ruxsat etildi 22. 07. 2009-y. Bichimi 60 x 84 Vl6- Ofset qog'ozi. Shartli bosmatobog‘i 14,7. Nashriyot-hisob tobog‘i 14,0. Soni 1000 dona.
8-son buyurtma.
«START-TRACK PRINT» MCHJ bosmaxonasida chop etildi. Manzil: Toshkent shahri, «8-mart» ko‘chasi, 57-uy.

‘Batafsil ma’lumot olish uchun qarang: TepoflOT. Mctophh. — HayⁱiHo-H3fla- TeJibCKHH ueHTp “JTa/ioMHp”, M.: 1993, 214—215-betlar.
¹ Qarang: A. IHaftxyjioB. AjiTaitcKaa nnbnnmauM'A h OTpaxBHHe KapTMHbi MMpa b TiopKCKHX, MOHTOJibCKHX, TyHryco MaHMxypcKiix ;i3biKax (Ha Ma'rcpnajie o/[- HOCJIOXHblX KOpHeBbIX 0CH0b). — “BTOpOM MCXayHapOflHblii TiOpKOJIOI H'ieC- khh KOHrpecc. CoBpeMeHHaa ttopkojioi hm: Teopnsi, npaKiHKa h nepcneKTHBa. paa/icji I, TypKecTaH(Ka3axcTaH) — 2006, 178—180-betlar.
¹ Bu haqda qarang: yK. TyüMaöaeB. GraHOBJieHHe h pa3BHxne ajnaiïcKOH Teo- pnn h ajTTancTMKM. — TypxecTaH, 2006, 66—67-betlar.
¹ Bu haqda qarang: B. A. Mctphh. Pa3BHTHe nncbMa. — M.: 1961, 43-bet.
³ Vilh. Thomsen. Orhon ve Yenisey yazitlarining cozumu ilk bildiri..., 50—53- betlar.
Bu so‘zni boshqa nashrlarda Buqaraq deb o‘qiganlar.
⁴ uyg‘urcha nashrida tamu qatag deb o‘zgartirib yuborilgan.
⁶ arvish — biron sutraning nomi bo‘lishi mumkin; boshqa qadimgi turkiy yozma yodgorliklarda ham «arvish eligi» (bilimlar hukmdori) degan ibora bor.
⁸ uyg‘urcha nashrida oguli.
¹⁰ dintar — moniylik jamoasiga mansub odam, moniylik oqimi jamoasi a’zosi.
¹¹ chig‘ — xitoycha uzunlik oichovi birligi boiib, taxminan 30 sm. ga to‘g‘ri keladi.
¹² sun (xitoycha) —3,2 sm. ga to‘g‘ri keladi.
¹³ shing (xitoycha) — hajm oichovi birligi, taxminan 1. 035 litrga to‘g‘ri keladi.
¹⁴ qiv — oichov birligi boiishi mumkin.
¹⁵ kur kurligi — hajm oichovi birligi.
¹⁶ uyg'urcha nashrida armaz yk deb o‘qilgan.
¹⁷ tarim — xonlar naslidan boigan ayollar va bolalar ismiga qo‘shib aytiladigan unvon. Odatda ularga murojaat qilinganda, shu so‘z aytilgan (qarang: Devonu lug‘atit-turk, 1-jild, 376-bet).
¹⁸ uyg'urcha nashrida angmintin', bu so‘z qadimgi turkiy tilda biron ma’noni anglatmaydi.
¹⁹ Chakrivart — bo‘disatvlardan biri bo‘lishi mumkin.
²⁰ Chturmaxaranch (sanskr. ) ikki so‘zdan — chatur (to‘rt) maxaraja (ulug‘ podshoh) so‘zlaridan iborat.
²⁷ Braxmapuchukit (sanskr. ) — braxmi va hind dinining yaratuvchilaridan biri.
²⁸ Mxabraxmi (sanskr.) — ikki qismdan — maha (katta, ulug‘) va brahma (xudo) tashkil topgan bo‘Ub, “ulug‘ xudo” ma’nosini bildiradi.
⁴³ uyg‘ur nashrida shu so‘z üsdiinkï so‘zidan oldin kelgan.
⁴⁴ Turkiya nashrida kälmïshïg nom.
⁴⁵ uyg'ur nashrida — bushi.
⁴⁸ qavs ichidagi so‘zlar Turkiya nashridan.
⁵⁰ “Oxirgi olam” tushunchasini boshqacha diniy oqimlardagi olam haqidagi tasawurlar bilan aralashtirmaslik kerak. Bu o‘rinda “oxirgi olam” — eng so‘nggi, mukammal mavjudlik shaklidir.
⁵¹ uyg'ur nashrida — blgürmäkï
⁵³ shravaklar — Buddaning ta’limoti va budda ta’limotiga ergashuvchilar.
⁵⁴ uch turli g'ildirak — buddaviylikda najot topishga olib boradigan uchta yo‘l.
⁵⁶ Turkiya nashrida shu so‘z qo‘shilgan.
⁵⁷ sanvar — bu so‘z bo‘disatvga erishishdagi bir bosqich boiishi mumkin.
⁵⁸ Turkiya nashrida shu so‘z o‘mida — anaz.
⁶¹ tuyin — budda monaxi.

1^H. PaxMonoB. HoBbie HaxoflKH epram>i. — “Oui-3000”, tom 3, Bhüjkck, 2000 r. ; H. PaxMOHOB. TiopKCKHe nncbMa cDepraHCKoü äojihhm. — >K-ji. “TypKOJio- thx” (Ka3axcTaH), 2002, 3; N. Rahmonov, B. Matboboyev. 0‘zbekistonning ko‘hna turkiy-run yozuvlari. —'Toshkent, “Fan”, 2006, 16—19, 22—30, 36—40-betlar.

2^H. PaxMOHOB. HeKOTopbie cy»cieHMH o tk>pkckom pyHOJiorHH. — )K-ji. “Typ- KOJiornH” (Ka3axcTaH), 2004, 1; N. Rahmonov, B. Matboboyev. Yuqoridagi asar, 45—52-betlar.

3^Q. Sodiqov. Ko‘k turk bitiglari: matn va lining tarixiy talqini. — Toshkent, 2004; Q. Sodiqov. Turkiy yozma yodgorliklar tili: adabiy tilning shakllanishi va tiklanishi, Toshkent, 2006.

4^Oltun yorug‘. So‘zboshi, izohlar va qadimgi turkiydan o'zbekchaga tabdil muallifi Nasimxon Rahmon. — Toshkent, “Fan”, 2009.

5^PauiHA-afl-AHH. CöopHHK JieToniiceii. — tom 1, M. -JL: 1952, 73-74-betlar.

6^>K. TyHMa6aeB. CxaHon/iei-ïMe h pa3BHTHe ajiTaücKOH Teopmi m ajiTaMCTHKH.
TypKHCTaii, 2006, 46-bet.

7Mahmud Koshg‘ariy. Devonu lug‘atit-turk. 1 jild, Toshkent, 0‘zbekiston Fanlar Akademiyasi nashriyoti, 1960, 43-44-betlar.

8^Shimoliy sulolalar tarixi, 99 jild (xitoychadan uyg'urchaga tarjima). — Urumchi, 2002-yil, 536-bet.

9^H, 9l. BmypnH. CoöpaHHe cBefleHHÜ o Hapo^ax, oömraBiuHX b Cpe^Heit A3hh b flpeBHHe BpcMeHa. — M. — JI. 1950, t. 11, 161-bet.

10^ 3. TacaHOB. Ii,apcKMe ckm4>h. — Hbio fiopK, 2002, 395-bet.

11^3. facaHOB. Yuqoridagi asar, 397-bet.

12^Qarang: Z. Gasanov. Ko‘rsatilgan asar, 140— 147-betlar.
¹⁰ PaniH/i—a^—ähh. CoöpaHHe jieTonnceü. —M. — JI.: 1952.

13