O’zbekistonda mulkni davlat tasarrufidan chiqarish
va xususiylashtirish maqsadi, yo’llari va usullari
Iqtisodiyotni rivojlantirishning bozor yo’li - bu kup mulkchilikdir yoki
ko’p ukladli iqtisodiyotni va raqobatlashuvchi muhitni shakllantirishdir.
Buning asosida davlat tasarrufida bo’lgan mulkni xususiylashtirib, uni
jamoa, ijara korxonalariga, aktsiya jamiyatlarga, ma‘suliyatli cheklangan
jamiyatlarga, davlatga qarashli mulk bo’lmaydigan boshqa korxonalar va
tashkilotlarga aylantirishdir.
Xususiylashtirish
- fuqarolarning va davlatga taaluqli bo’lmagan
yuridik shaxslarning davlat mulki obe‘ktlarini yoki davlat aktsiyali
jamiyatlarining aktsiyalarini davlatdan sotib olishdir.[1] Prezident
I.
Karimov mulkchilik masalasini hal
qilishni “....bozorni vujudga
keltirishga qaratilgan butun tadbirlar tizimining tamal toshi bo’lib xizmat
qiladi”[1] deb ko’rsatadi. Shu sababli O’zbekistonda mulkni davlat
tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirishga muhim ahamiyat berilib,
“Davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish to’g’risida”gi Qonuni
1991 yil 19 noyabr qabul qilindi.
Xususiylashtirish davlat mulkiga
egalik huquqining davlatdan xususiy
shaxslarga o’tishini bildiradi.
Mulkni davlat tasarrufidan chiqarish
– bu
xususiylashtirishdan tashqari, bu
mulk
hisobidan boshqa
nodavlat mulk shakllarining vujudga
keltirishning
ham
ko’zda
to’shadi. U bir qator yo’llar bilan amalga oshiriladi:
1. Davlat korxonalarini hissadorlik jamiyatiga aylantirish;
2. Davlat korxonasini sotib, uni jamoa mulkiga aylantirish;
3. Mulkni qiymatga qarab chiqarilgan cheklar (vaucher) bo’yicha fuqarolarga bepul
berish;
4. Mulkni ayrim tadbirkor va ish boshqaruvchilarga sotish;
5. Ayrim davlat korxonalarini chet el firma va fuqarolariga sotish yoki qarz hisobiga
berish;
6. Davlat mol-mulkini auktsionlarda kimoshdi savdosi orqali sotish va hakozo.
Xususiylashtirishning usullari ham turli-tuman bo’lib, ularni 3-guruhga ajratish
mumkin:
1. Davlat mulkini bepul bo’lib berish orqali xususiylashtirish;
2. Davlat mulkini sotish orqali xususiylashtirish;
3. Davlat
mulkini bepul bo’lib berish
hamda sotishni
uyg’unlashtirish orqali
xususiylashtirish
.
|
