National University of Uzbekistan Volume 3

National University of Uzbekistan 
Volume 3 | NUU Conference 2 | 2022
Google Scholar indexed 
Current Issues of Social Sciences and Humanities
 
DOI: 10.24412/2181-1385-2022-2-523-528 
Ijtimoiy-gumanitar fanlarning dolzarb masalalari 
 
 
 
 
 
 
525
 
April, 2022 
https://nuu.uz/ International Scientific Conference 
oldi. Rivojlanish davrining eng ibtidoiy davridan hozirgi rivojlangan davrigacha 
axborot insoniyatning regulyativ vazifasini belgilab berishda muhim ahamiyat kasb 
etdi. Axborot insonning gnesiologik-ratsional,irratsional bilimlarning asosini tashkil 
qiladi. Axborot qadimdan isonlarning tur sifatida yashab qolishiga va keyingi 
revolyutsiyasida muhim ahamiyat kasb etgan. Dastlabgi axborot shakli inuitiv tarzda 
rivojlangan ya’ni o’zini saqlab qolishga intilish shaklida, keyinchalik insonlarda 
yig’ilgan axborotlar jamlanib nutq ko’rinishini olgan bu insonlar orasidagi eng
dastlabgi buyuk integrativ va aloqa shakli hisoblanib, insoniyat tarixidagi dastlabgi 
ongli muloqot davrini boshlab bergan.Insoniyat ongining muhim xususiyatin 
shundaki u axborotlarni ya’ni informatsiyalarni saqlash, qayta ishlash, uzatish, 
berilgan axborotlar asosida ong ma’lumotlarni ya’ni o’z-o’zini qayta ishlash va 
o’zgartirish xususiyatiga ega.Insonlarda muloqot paydo bo’lishi axborotning og’zaki 
shaklini vujudga keltirdi. Insonlarning tevarak olamni teranroq tushunishga intilishi 
rasmlar va shakillar yaratilishiga, bu esa ma’lum ma’nolarni ifodalovchi iyegroflarni 
ya’ni “fikr axborotini’’ shakillantirdi iyegroflar yozuvlarni yaratilishigaga olib keldi, 
rivojlanish asosan axborotlarning to’planishi tufayli sodir bo’ldi. Yozuvning kashf 
etilishi axborotning muloqat shakli bilan birgalikda yozma shaklini ham vujudga 
keltirdi. Yozuv axborotning funksiyalari [saqlash,to’plash,uzatish] taraqqiyotini 
tezlashtirib insonlar o’rtasidagi aloqani yangi bosqichga ko’tardi va bu fan, estetik, 
etik, ratsional bilimlarning qaroror topishiga, jamiyatlarning taraqqiylashuvi muhim 
turtki berdi. Yozuvning nutq axborotidan farqli jihati makon[masofa] va zamon[vaqt]
nuqtayi nazaridan cheklanmaganligida. Yozuv axboroti axborotning shu paytgacha 
bo’lgan funksiyalari, vazifalariga yangicha yo’nalish va takomillashtirish olib kirdi 
shuningdek davlat boshqaruvi funksiyalarini murrakab, kengroq ko’lamga olib 
chiqdi. Masalan dastlabgi yozuvlar yaqin sharqda old Osiyoda [Finikiya aifbosi] 
vujudga kelgan bo’lsa aynan shu hududlarda dastabgi Jamiyat a’zolari uchun 
bajarilishi va bilishi shart hisoblangan yozma axborot – Qonun ishlab chiqildi 
[Xamurapi qonunlari – Bobil Old Osiyo] va amalda jamiyat ustidan nazorat qilish , 
boshqarish uhun qo’llanildi. Insoniyat taraqqiyotida ilk fanlar tasnifini vujudga 
kelishi, rivojlanishi (xususan Qadimgi Yunonistonda – Antik davr) - axborotning 
insonlarga beradigan vazifa, mazmuniga ham jiddiy ta’sir ko’rsatdi, ma’lum 
vaqtlardan so’ng dastabgi fanlar vujudga kelib bu fanlar zarur bo’lgan axborotlardan 
foydalanish uchun dasturamal vazifasini bajargan. Insonlar yozuvdan foydalanishni 
boshlagandan so’ng dastab qo’lyozma, tarixiy yilnoma, shunga 
o’xshash bitiklar va eng muhimi dastlabgi yozma axborot – 

---