«Научный импульс» Январь, 02 1006 geotermal suvlar o‘zbekistonning kelajakdagi energiya poydevori
Yüklə 0,76 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
часть 1 « Научный импульс » Январь , 202 3 1007 beradi.Chunki yer osti geotermal suvlardan energiya oladigan bo‘lsak ekologiyaga salbiy ta’sir ko‘rsatilmaydi. Bunday yer osti geotermal suvlardan energiya olinadigan birinchi elektr stansiyalari Italiyada,Yaponiyada,Yangi zellandiyada,va johonda 100 dan ortiq davlatlarda mavjud.Uning umumiy quvvati 3 mln kwt ga teng.Geotermal resurslarning sanoati taraqqiy etgan manbalar yoqilg’i energetika balansdagi ulushi o‘rtacha 5-10% geotermal issiqlik suvlardan issiqlik manbai sifatida 40 o C dan 100 o C-150 o C ga bo‘lgan temperaturada foydalaniladi.Elektr energiyasini hosil qilishda 150 o C dan 300 o C gacha temperaturali geotermal suvlardan energiya olish mumkin.O‘zbekistonda ham geotermal suvlardan issiqlik manbai sifatida foydalanib kelinmoqda.Geotermal energiyaning afzalligidan yana biri uning bitmas tuganmas energiya ekanligidir.Yer yadrosi energiyasi bor ekan tuproq ostida issiq suvlar hosil bo‘laveradi.Ushbu geptermal energiya juda ko‘plab mamlakatlar energetikasiga kirib bordi,hamda rivojlanmoqda .Islandiya poytaxti Reykyavik shahri dunyoning eng toza shahri nomini olishi ham aynan geotermal issiq suvlar hisobigadir.Islandiya yer osti qatlamlari faolligi bois vulqonlar faol hududlardan issiq suvlar o‘ zi sizib chiqadi.Shuning uchun ham Islandiya 70 foiz energiya geotermal suvlar energiyasiga to‘g’ri keladi. Yurtimizda hozirgi qadar bunday resurslar manbalari 300-3000 metrda 10dan ortiq joylarda aniqlangan. Xususan Qashqadaryo viloyatining Muborak,Koson,Qamashi,tumanlarida dan 60 o C-70 o C darajada issiqlikdagi suvlar sizib chiqadi.Respublikamizdagi bunday hududlar Namangan,Buxoro Surxondaryo,Navoiy viloyatlarida ham mavjud.Misol uchun Qashqadaryo Navoiy viloyatlarida bunday suvlardan kimyoviy yod bilan brom moddasi olinmoqda. Mamlakatimizda geotermal suvlarning o‘rtacha gradianti 40 o C/km teng.Issiqlik bug’lari oqimi esa 0,06 vt/m 2 ga teng.Ilmiy izlanishlar shuni ko‘rsatadiki O‘zbekiston geotermal suvlarning katta qudratiga ega davlat hisoblanadi.Uning har bir hududida geotermal suvlar borligi aniqlandi.O‘zbekistonda geotermal suvlarning yalpi potensiali 170,8ming tonna neft energiyasi hajmida baholandi.To‘g’ri bu suvlardan O‘zbekiston sharoitida to‘g’ridan - to‘g’ri elektr energiya olib bo‘lmaydi.Chunki O‘zbekiston vulqonik faol zona emas.Lekin bundan foydalanib bo‘lmaydi degani emas.Ma’lum chuqurlikda 300-3000 metrdan chiqadigan suvni izalatsiyalangan turbalar orqali yer yuzasiga chiqarib ozgina qizdirish natijasida elektr energiya olsa bo‘ladi.Bunda baribir boshqa usullardan arzonga tushadi.Hamda atrof muhit ekologiyasi ifloslanmaydi.Hamda yoqilg’i energiyasi tejab qolinadi.Hozirda geotermal yer osti issiq suv manbalari kamida 15mln issiqlik bug’i va suv bersa 1 yilda 100-150 tonna ko‘mir asrab qolinadi.3000 metr chuqurlikdagi suvlarni 1 yillik energiyasi 8*10 17 joulga teng. |