Naxçivan döVLƏt universiteti 1967

 
 Bəzi  ədəbiyyat  mənbələrində  Biberşteyn  göyəyini    Echium  italicum  Jacq.  növü  kimi 
verirlər. Ancaq bu iki bitkini müqayisə etdikdə məlum olur ki, onlar eyni deyildir. Məsələn, Echium 
italicum hündürlüyünə, kənardan ümumi görünüşünə, çiçəklərinin rənginə, qıvrımlarının seyrək və 

---

21 
 
qısa olmasına, hətta bitdikləri sahənin yaşayış mühitinə görə kəskin fərqlənir. Təyin edilmişdir ki, 
bunlar ayrı-ayrı növdür.  Biberşteyn göyəyini yalnız iki yerdə: Culfa rayonunun Ərəfsə kəndindən 
6-7 km şimalda, Aracıq dağı ətəyindəSu qovuşağı adlanan yerdə (Aracıqçayla Kolaçayın birləşdiyi 
yer)  yol  kənarında  taxıllı-paxlalı-kollu-müxtəlifotlu  sahələrdə,yarğanlarda  vəMəzrə  kəndində 
həyatyanı sahədəmüşahidə etmişik (Şək. 3.). E. italicum isə hər yerdə bol yayılıb (Şək. 4). 
 
 
                    Şəkil 3.  E. biebersteinii                    Şəkil 4.  Echium italicum 
 
Başqa bir cəhət ondan ibarətdir ki, Echium italicum olan yerlərdə E. biebersteinii olmur və 
o,  çox nadirdir.  
 
Fitosenozda  onunla  birlikdə:  Carapodium  platycarpun,Centaurea  behen,  C.  polyphilla, 
Hordeum  bulbosum,  Vicia  variabilis,  Rosa  canina,  R.  corymbiphera,  Coteneaster  melanocarpa, 
Crataegus  orientalis,  Pyrus  salicifolia,  Gladiolus  atroviolaceus,  Verbascum  rpamidalis,  Serinte 
ninor,  Myosotis  silvatica,  Lycopsis  orientalis,  Asparagus  officinalis,  Fumaria  vailanti, 
Chenopodium 
botris, Adonis flammeus, Falcaria sioides, Geranium tuberosum, Turgenia latifopia v. b. 
bitkilər    yayılmışdır.  Seyrək  ağ  çiçəkləri  və  hündür  pramidal  görünüşü  uzaqdan  diqqəti  cəlb  edir. 
Buradakı  ağaclı-kollu-paxlalı-taxıllı  bitki  qruplaşmalarında  tək-tək,  yaxud  2-3-ü  bir  yerdə  olur.  Belə 
bitki  qruplaşmalarında  meyvə  ağac  və  kollarından  Malus  domestica,  Vitis  vinifera,  Pyrus  vulgaris, 
Grossularia vulgaris, Mespulis germanica, Armeniaca vulgaris, Pyrus communis, Prunus domestica; ot 
bitkilərindən  isə  Trifolium  pratense,  Lotus  corniculatus,  Agrimonia  europaea,  Dactiis  glomerata, 
Medicago  caerulea,  Poa  pratensis,  Leonurus  caediaca  inkişaf  edir.  İtaliya  göyəyi  kənardan  bir  qədər 
göyümtül  rəngdə  görünür,  olduqca  sıx  dalayıcı  ağımtıl  tükcüklərlə  örtülmüşdür.  Yol  kənarlarında, 
otluqlarda, çay yataqlarında tez-tez rast gəlinir.  Bəzi ərazilərdə daha bol olduğundan populyasiyaların 
rast  gəlmə  intensivliyi  artır.  İlk  dəfə  muxtar  respublikanın  ərazisində  İtaliya  göyəyinin  sıx  cəngəlliyi 
aşkar  edilib,  formasiya  səviyyəsində  təsviri  verilmişdir.  Babək  rayonunun  Payız  meşəsi  adlanan 
ərazisində  bu  formasiyanın  geniş  yayılması,  bəzi  yerlərdə  Echium  italicum  assosiasiyası  əmələ 
gətirir.Burada  Hordeum  bulbosum  L.,  Phalaroides    arundinaceae  (L.)  Rauschert,  Calamagrostis 
epigejos  (L.)  Roth.,  Phragmites  australis(Cav.)  Trin.  ex  Steud.,  Thalictrum  minus  L.,  İnula  helenium, 
Achillea millefolium L. və b. növlərə də rast gəlinir.   
Beləliklə, mövcud təbii ekosistemlərdə və aqrofitosenozlardakı rolunu, faydalı növlərinin dəqiq 
yeri, bolluğu, məhsuldarlığı, dəyişilmiş yeni yayılma məskənlərinin aşkar edilməsi kimi həll olunması 
vacib  digər  çoxsaylı  problemli  məsələlər  Naxçıvan  MR-də  Boraginaceae  Juss.  fəsiləsinin  tədqiqat 
obyekti kimi seçilib işlənməsinə əsas verir.