Naxçıvan: uydurmalar və tarixi həqiqətlər Tofiq Köçərli

Naxçıvan: uydurmalar və tarixi həqiqətlər 
 
VI 
 Erməni  xadimlərinin  Naxçıvana  iddialarında  digər  «tutarlı  dəlil»  Naxçıvan 
əhalisinin  milli  tərkibinə  aiddir.  R.  Yengibaryana  görə,  guya  ermənilər  Naxçıvan 
əhalisinin  80  faizni  təşkil  etmişlər.  Balayan  iddia  edir  ki,  guya  sovet  dövründə 
Naxçıvandan  150  min  erməni  həmişəlik  öz  yurdlarından  didərgin  düşüb. 
Mikaelyan  yazır  k,  «Naxçıvan  əhalisinin  55    faizni  təşkil  edən  ermənilər  Sovet 
Azərbaycanının  «ardıcıl  olaraq  yeritdiyi  aparteid  siyasəti»,  Azərbaycanda 
«ermənilərin  və  qeyri  azərbaycanlıların  ağ  genosidi…  nəticəsində»  «tamamilə 
sıxışdırılıb çıxarılmışdır».  
Biri digərini rədd edən bu iddiaların hamısı  ağ yalandır, uydurmadır. 
Öncə  deyək  ki,  azərbaycanlılar  qədim  zamanlardan  Naxçıvanın  titul  etnosu 
idi.  Hakimiyyət  də,  təbii,  həmişə  azərbaycanlıların  əlində  olmuşdur.  1828-ci  il 
Türkmənçay  müqaviləsinə  qədər  Naxçıvanda  ermənilər  də  yaşamışdılar.  Lakin 
onların sayı olduqca az idi. 
Elə bir XIX əsr rus müəllifi tapmazsan ki, Qriboyedovun «müsəlman ölkəsi» 
adlandırdığı Naxçıvanı «erməni Naxçıvanı» hesab etmiş olsun.  
O  zamankı  Naxçıvan  əhalisinin  etnik  tərkibi  haqqında  ilk  məlumatı 
Qriboyedov  vermişdir.  Onun  1828-ci  il  sentyabrın  23-də  komandan  Paskeviçə 
yazdığı  məktubda  göstərilir  ki,  Naxçıvan  əyalətində  2428  ailə,  o  cümlədən  2024 
müsəlman ailəsi və 404 yerli erməni ailəsi yaşayır.  
Qriboyedovun  məlumatı  Ordubad  mahalını  əhatə  etmir.  Ona  görə  natamam 
məlumat  hesab  olunmalıdır.  Qriqoryevin  «Naxçıvan  əyalətinin  statistik  təsviri» 
(1833) əsəri daha tutarlı mənbədir. Kameral sayım materiallarına əsaslanan həmin 
mənbədə  əyalətdə  4959  ailənin  olması  göstərilir.  4149  müsəlman  ailəsi  və  810 
erməni ailəsi. Deməli. Kameral sayıma görə, ermənilər Naxçıvan əhalisinin yalnız 
altıda birini təşkil etmişlər.  
Şopenin  məlumatı  daha  əhatəlidir.  Şopenə  görə,  Rusiya  işğalı  ərəfəsində 
Naxçıvanla  Ordubadda  5538  müsəlman  ailəsi  və  930  erməni  ailəsi  (mənbədə  – 

---