Naxçıvan: uydurmalar və tarixi həqiqətlər Tofiq Köçərli

Tofiq Köçərli                                    - 125 - 
 
Naxçıvan: uydurmalar və tarixi həqiqətlər 
 
Xatırladım  ki,  həta  1918-ci  ildə  Azərbaycan  Cümhuriyyəti  yaradılan  zaman 
müəyyən  dairələrdə  Türkiyə  ilə  birləşməyə  güclü  meyl  var  idi.  Lakin  bütün 
ağlagəlməz  çətinliklərə  baxmayaraq  Azərbaycan  xalqı,  onun  liderləri  üçün 
Azərbaycanın  müstəqilliyi  müqəddəs  prinsip  idi.  Bunu  da  xatırladım  ki,  yenə 
həmin  ildə  hələ  Azərbaycanın  hökumətinin  rəsmi  dəvəti  ilə  köməyə  gəlmiş  türk 
qoşun  hissələri  gənc  Azərbaycan  silahlı  qüvvələri  ilə  birlikdə  Bakı  uğrunda 
həlledici  döyüşlər  apararkən,  bax  hətta,  belə  bir  çətin  anda  Azərbaycan  hökuməti 
suverenliyinin  türk  qoşunları  komandanı  Nuru  paşa  tərəfindən  pozulmasına 
dözməmişdi.  Azərbaycanın  baş  naziri  F.X.Xoyski  avqustun  23-də  müvəqqət 
paytaxtdan  –  Gəncədən  Đstanbula  Azərbaycan  nümayəndə  heyətinin  başçısı 
M.Ə.Rəsulzadə  yazmışdı:  «Nuru  paşanın siyasəti get-gedə  bizim  daxili işlərimizə 
qarışmağa  meyl  edir.  Đstanbulun  mövqeyini  ehtiyatla  aydınlaşdırmaq  lazımdır. 
Müstəqilliyimizin  qorunması  üçün  lazımi  tədbirlər  görmək  lazımdır».  Avqustun 
31-də  Xoyski  M.Ə.Rəsulzadəyə  göndərdiyi  məktubda  bir  də  həmin  məsələni 
vurğulamışdı:  «Ən  başlıcası,  Türkiyə  ilə  qarşılıqlı  münasibətlərimizi  qəti 
aydınlaşdırmaq  lazımdır,  yoxsa  hər  bir  işi  və  idarəetməni  tam  puç  edən 
ikihakimiyyətlilik  və  çoxhakimiyyətlilik  əmələ  gəlir.  Mən  belə  hesab  edirəm  ki, 
bütün  idarəetmə  Azərbaycan  hökumətinin  əlində  cəmləşməlidir.  Türk  qoşun 
hissələri  idarəetmə  işinə  bilavasitə  qarışmamalı,  bütün  arzu  və  istəklərini 
Azərbaycan hökumtinə vermli və hökumət vasitəsilə həyata keçirməlidir». 
Nuru paşanın həddini aşması məsələsində Azərbaycan hökumətinin prinsipial 
mövqeyi  Nuru  paşanı  Azərbaycanın  müstəqilliyinə  və  suverenliyinə  hörmət 
etməyə vadar etməklə nəticələndi. 
Hətta  ən  çətin,  ən  məsuliyyətli  anda  –  Nuru  paşanın  ümumi  komandanlığı 
altında  Bakını  yad  qüvvələrdən  azad  etmək  kimi  taleyüklü  bir  vəzifə    həll 
olunduğu  bir  vaxtda  Nuru  paşanın  Azərbaycanın  daxili  işlərinə  qarışması  ilə 
Azərbaycan hökumətinin barışmaması çox əlamətdardır və çox ibrətamizdir.  
Bu gün xalqımız Azərbaycanın müstəqilliyini hər şeydən uca, hər şeydən əziz 
tutur.  Tam    əsasla  demək  olar  ki,  bu  gün  Azərbaycan  dünyanın  tam  müstəqil, 

---