Naxçıvan: uydurmalar və tarixi həqiqətlər Tofiq Köçərli

Tofiq Köçərli                                    - 121 - 
 
Naxçıvan: uydurmalar və tarixi həqiqətlər 
 
Rusiya  Naxçıvan  üzərində  protektorat  almışdımı  ki,  onu  da  həyata  keçirsin? 
Rusiyanın  belə  bir  protektoratı  olmuşdumu  ki,  o  da  unudulsun,  «o  cümlədən 
Rusiyanın özündə» unudulsun? 
Bütün  bunlar  nəinki  saxtakarlıqdır,  həm  də  açıq-açığına  provakasiyadır. 
Rusiya  ictimaiyyətini  çaş-baş  salmaq,  Rusiya  rəhbərliyini  Azərbaycan  əleyhinə 
qaldırmaq cəhdidir.  
Bu  gün,  kimin  xoşuna  nə  gəlmirsə,  Sovet  dövründə  hansısa  problemin  həlli 
onun istədiyi kimi baş verməyibsə, bütün bunların günahını Stalinin boynuna atır. 
Bu sahədə erməni xadimləri və müəllifləri xüsuslə fərqlənirlər.  
1921-ci il iyulun 5-də Qafqaz bürosu Dağlıq Qarabağı Azərbaycan tərkibində 
saxlamaq  haqqında  qərar  çıxarıb.  Həmin  qərarı  ermənilər  Dağlıq  Qarabağı 
Ermənistanın  tərkibindən  çıxarıb  Azərbaycanın  tərkibinə  daxil  etmək  qərarı  kimi 
təqdim edirlər. Bu «Stalinin təkidi ilə» olub, deyir ermənilər. Heç bir fakt, heç bir 
dəlil, heç bir sənəd gətirmədən! 
Qafqaz  bürosunda  Dağlıq  Qarabağ  məsələsinə  baxılmasının  öz  tarixçəsi  var. 
Yuxarıda  qeyd  olunduğu  kimi,  Ermənistan    rəhbərlərinin  və  Orconikidzenin  
Naxçıvanı  Ermənistana  birləşdirmək  cəhdləri  boşa  çıxmışdı.  Onlar  Naxçıvan 
məsələsində  uğursuzluğun  əvəzini  Dağlıq  Qarabağı  Azərbaycandan  qoparmaqla 
çıxmaq  istədilər.  1921-ci  il  iyunun  3-də  Qafqaz  bürosu  qərara  aldı:  «Ermənistan 
hökumətinin  bəyanatında  Dağlıq  Qarabağın  Ermənistana  mənsub  olmasını 
göstərmək».  Ermənistana  da  elə bu lazım  idi.  Đyunun 19-da  Ermənistan hökuməti 
Dağlıq  Qarabağın  Ermənistanın  ayrılmaz  tərkib  hissəsi  olması  haqqında  dekret 
verdi  və  Dağlıq  Qarabağa  fövqalədə  müvəkkil  təyin  etdi.  Đyunun  26-da 
Orconikidze  və  Kirov  teleqramla  Nərimanovdan  xahiş  etdilər  ki,  «təcili  olaraq 
Dağlıq  Qarabağ  məsələsinə baxılsın  (Kirov  iyunun  20-də   AK  (b)  P  MK-nın 1-ci 
katibi təyin olunmuşdu). Eyni zamanda Nərimanova ultimatum xarakterli göstəriş 
verildi:  «Dağlıq  Qarabağ  məsələsinin  həllində  belə  bir  prinsipi  rəhbər    tutmaq 
lazımdır:  heç  bir  erməni  kəndi  Azərbaycana  birləşdirilməməlidir,  eynilə  heç  bir 
müsəlman kəndini Ermənistana birləşdirmək olmaz». Đyunun 27-də AK(b)P MK-sı 

---