Naxçıvan: uydurmalar və tarixi həqiqətlər Tofiq Köçərli

Tofiq Köçərli                                    - 131 - 
 
Naxçıvan: uydurmalar və tarixi həqiqətlər 
 
Nə  üçün  çarizm  öz  vətəndaşlarını  istənilən  qədər  yedizdirib  –  geyindirə 
bilmədiyi halda, ermənilərin Đrandan və Türkiyədən Rusiyaya  köçürülməsinə belə 
can yandırır, onlara köçmək üçün müavinət verir, torpaq sahəsi ayırır, 6 il vergidən 
azad edirdi və s.  
Rusiyanın  qüdrətinin  artması  və  I  Pyotrun  gözünü  Qafqaza,  Đrana  və 
Türkiyəyə dikməsilə erməni din və siyasət xadimləri «xristian kartını» işə salaraq, 
«xristian  qardaşlarından  »  əl  tutmağı  xahiş  edirlər.  Onlar  I  Pyotra  və  Rusiyanın 
sonrakı  çarlarına  müraciətlərində  elə  təsəvvür  yaratmağa  çalışdılar  ki,  guya  təkcə 
Qarabağda  beş  yüz  min  erməni  yaşayır  və  ermənilərin  Qarabağda  «altmış  minə 
qədər  qoşunu  var»,  guya  Qafan  əyalətində  əhali  Qarabağdakından  çoxdur»  və  s. 
1780-ci  ildə  Suvorova  yazdılar  ki,  Đrəvan  tutularsa  və  «erməni  xalqı  öz 
hökumətinin  hakimiyyəti  altında  olarsa  və  öz  sərhədlərini  bir  qədər 
genişləndirərsə», Ermənistan Türkiyə, ya Đranla müharibə olduqda 60  min və dah 
çox qoşun verə bilər.  
Bütün  bunlar  uydurmanın  lap  yekəsi  idi.  Cırtdanı  fil  kimi  təqdim  etmək 
nümunəsi idi.  
Təfsilata  varmadan  deyək:  «Gəncə-Qarabağ    əyalətinin  müfəssəl  dəftəri»  nə 
(1727-ciil)  görə,  Qarabağın  altı  erməni  məlikliyində  cəmi  3482  ailə,  o  cümlədən 
3170 erməni ailəsi və 375 azərbaycanlı ailəsi yaşamışdır. Təqribən 100 ildən sonra 
(1823-cü  ildə)  Qarabağda  5170  erməni  ailəsi  olmuşdur.  Bunu  kameral  sayım  
materialları əsasında erməni müəllifləri özləri hesablayıblar.  
Təbii,  Qarabağın  5  min  erməni  ailəsi  «60  minə  qədər  və  daha  çox  qoşun», 
yaxud  da  Đrəvan  əyalətinin  3  min  500  erməni  ailəsi  «60  min  və  daha  çox  qoşun» 
verə  bilməzdi.  (Đrəvan  əyalətində  ermənilərin  sayı  haqqında  məlumat  1828-ci  ilə 
aiddir). 
Lakin ermənilərin bu uydurmalarına inanırdılar. Türkiyəyə, bütün «müsəlman 
güruhuna» (ifadə I Pyotrundur – T.K.) müharibə elan edən çarizm ermənilərdən öz 
çirkin əməlləri üçün istifadə etmək istəyirdi.  
Erməni xadimləri başqa çirkin əməllər də işlədirdilər.  

---