Naxçıvan: uydurmalar və tarixi həqiqətlər Tofiq Köçərli

Tofiq Köçərli                                    - 140 - 
 
Naxçıvan: uydurmalar və tarixi həqiqətlər 
 
nəfər  əhali  olmuş  olsaydı,  Balayan  kimi  isə  birtəhər  aldada  bilərdi  ki,  151  min 
nəfərin 150 mini erməni olmuşdur. Lakin  Balayanı məyus etməli olacağıq: rəsmi 
statistikaya  görə  sovet  dövründə  ta  1960-cı  ilədək  Naxçıvanda  cəmi  141,4  min 
əhali yaşamışdır. 1924-cü ildə  isə Naxçıvanda 90 min nəfər əhali olmuşdur.  
Əhalinin belə kəskin azalması nə ilə əlaqədar idi?  
Yuxarıda  qeyd  olunduğu  kimi,  1918-1920-ci  illərdə  Ermənistan  Naxçıvanı 
zorla özünə birləşdirməyə cəhd etmişdi. Naxçıvanda olduqca gərgin hərbi-siyasi və 
iqtisadi  vəziyyət  yaranmışdı.  Bu,  əhalini  kütləvi  surətdə  Naxçıvanı  tərk  etməyə 
vadar etmişdi.  
1921-ci il üçün ermənilərin mütləq əksəriyyəti Naxçıvandan getmişdi. Həmin 
ildə  ermənilər  Naxçıvan  əhalisinin  yalnız  12  faizini  təşkil  etmişdilər. 
Azərbaycanlıların da xeyli hissəsi Naxçıvanı tərk etmək məcburiyyətində qalmışdı.  
Əhalinin  kütləvi  surətdə  Naxçıvanı  tərk  etməsi  qəti  surətdə  Azərbaycan 
hakimyyətinin  siyasəti  ilə  əlaqədar  olmamışdır.  Bunun  guya  Azərbaycanda 
«ermənilərə,  digər  qeyri-azərbaycanlılara  qarşı  aparteit  siyasəti»  yeridilməsi 
nəticəsində  baş  verməsini  iddia  etmək  qatı  böhtandır,  elmi  nadanlıqdır,  siyasi 
kütlükdür. Təkrar vurğulayaq: Naxçıvandan ermənilərin əksəriyyətinin baş götürüb 
hara  gəldi çıxıb getməsinə bais Ermənistanın daşnak hökuməti olmuşdur.  
Yəqin  vicdanını  itirməyən  heç  bir  erməni  unutmayıb  ki,  Sovet  hakimiyyəti 
dövründə Azərbaycanda ermənilərə «gözün üstə qaşın var» deyən olmayıb, o necə 
deyərlər,  stolun  başında  oturdulub,  ona  ögey  münasibət  göstərilməyib,  ermənilər 
bütün  sahələrdə  Azərbaycanın  bəlkə  də  ən  imtiyazlı  milli  azlığı  olub.  Ermənilərə 
münasibətdə  səmimi    olmuşuq…  Heyhat,  nəticə  etibarilə  səmimiyyətimizin  də 
qurbanı olmuşuq.  
XIX  əsrin  rus  mənbələrində  təkcə  Naxçıvan  əhalisinin  sayı  və  etnik  tərkibi 
haqqında  deyil,  həm  də  ümumiyyətlə,  Naxçıvanın  tarixi,  naxçıvanlıların  xarakteri 
və  etnoqrafiyası  haqqında  maraqlı  və  müasir  oxucu  üçün  az  məlum  olan  faktlar, 
bilgilər var. Onlardan bir neçəsini təqdim edək:  

---