Nazariy elektrotexnika fanida mustaqi ishi

Q = U2CC = Wma>

(2.23)

Bu quvvat generator bilan sig’mli zanjir orasida energiya almashlash tezligini xarakterlaydi.

O’zgaruvchan tok zanjirida aktiv va induktiv qarshilik. Har qanday induktiv g’altak aktiv va induktiv qarshilikka ega bo’lib, bu qarshiliklarni ketma-ket ulangan iste’molchilar deb hisoblash mumkin(2.9-rasm,a).

33

O’rganilayotgan zanjirdan I=Imsinwttok oqib o’tganda aktiv qarshilikdagi kuchlanish tushuvi Ua = iR bilan induktiv qarshilikdagi kuchlanish tushuvi UL = iXL ning yig’indisiga teng bo’ladi.

2.9-rasm. O’zgaruvchan tok zanjirida aktiv va induktiv qarshilik.

Ushbu zanjir uchun tok va kuchlanishning vektor diagrammasida gorizantal o’qda ma’lum masshtab bilan tok vektorini qo’yamiz (2.10-rasm.b). Aktiv qarshilikli zanjirda tok va kuchlanish faza bo’yicha o’zaro mos tushgani sababli aktiv qarshilikda kuchlanish tushuvi vektorini tok vektori yo’nalishi bo’ylab yo’naltiramiz.

Tok chastotasi ortgan sari induktiv qarshilik ham ko’payadi,chunki induktiv qarshilik - bu induktivlikda o’zgaruvchan tokning o’tishiga, unung o’zgarishiga ko’rsatadigan qarshilik. O’zgarmas tokning chastotasi f=0. Shuning uchun induktivlik o’zgarmas tokka induktiv qarshilik ko’rsatmaydi. induktivlik o’zgarmas tokka faqat aktiv qarshikik ko’rsatadi [2] .

Induktiv zanjirda tok kuchlanishdan 90° burchakka orqada qolgani sababli induktiv qarshilikda kuchlanish tushuvi vektorini tok vektoriga nisbatan soat miliga teskari yo'nalishda 90° burchak ostida yo’naltiramiz.

Zanjirdagi umumiy kuchlanishni topish uchun Ua va UL kuchlanish vektorlarini kushamiz. Natijada tomonlari tegishli Ua ,UL va umumiy U kuchlanishli ifodalovchi kuchlanishlar uchburchagi hosil bo’ladi. Ushbu to’gri burchakli uchburchakda gipotenuzaning kvadrati katetlar kvadratlarining yig’indisiga teng. Demak, zanjir qisqichlaridagi umumiy kuchlanish

U = Uu 2 + U2l = R Jr 2 + X2L a l l

O’z navbatida zanjirdagi tok

I=. u

Rr +XL Z bo’ladi.

34

(2.24)

(2.25)

Aktiv va induktiv qarshilikli zanjirning vektor diagrammasida tok vektiri kuchlanish vektoridan ф burchakka orqada qoladi.

Agar tok bilan kuchlanish orasida fazalar siljishi burchagining kosinusi ma’lum bo’lsa siljish burchagini aniqlash mumkin. Kuchlanishlar uchburchagidagi fazalar siljishi burchagining siljishi kosinusi

и

cos 69 =---

U

R

Z

(2.26)

Demak, qarshiliklar uchburchagidan ham tok va kuchlanish orasidagi fazalarning siljish burchagini aniqlash mumkin. (2.10-rasm.e)

O’zgaruvchan tok zanjirida aktiv va sig’im qarshilik. ^aktiv qarshilik va ZZsig’im kondensatorga ega bo’lgan o’zgaruvchan tok zanjirini o’rganamiz. Tokning boshlang’ich fazasini nolga teng dtb qabul qilib, tok vektorini gorizantal yo’nalishda ifodalaimiz(2.10-rasm).

2.10-rasm. O’zgaruvchan tok zanjirida aktiv va sig’im qarshilik.