―neft va gazni qayta ishlash texnologiyasi‖. 1 qism 5321300 – ―neft va neft-gazni qayta ishlash texnologiyasi‖ bakalavr ta‘lim yo‗nalishi uchun darslik
Yüklə 15,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
325 Nazorat savollari 1.Reaksiyaning kislota-katalizatorli cheklovchi bosqichi karbation mexanizm bo‗yicha kechadimi? 2.Yuqori oktanli avtomobil benzinlarining bazasini ishlab chiqarish hamda individual aromatik uglevodorodlarni olishda qo‗llaniladimi? 3.Riforming jarayonining asosiy sanoat katalizatori alyumin platinli katalizator hisoblanadimi? 4. Rektifikatsiya blokida izomerlashga yo‗naltirilgan xomashyo oldindan pentanli va geksanli fraksiyalarga ajratiladimi? 5. Bitta reaksiyaning o‗zi har xil katalizatorlar ishtirokida sodir bo‗lishi mumkinmi? 6. Katalizatorning muhim xossalaridan biri, uning vaqt ichida faolligini barqaror saqlab turish qobiliyati hisoblanadimi? 7. Uglevodorod molekulalarining yuzasidagi erkin elektronlarning o‗zaro ta‘siri natijasida molekula dissotsiyalanishga duchor bo‗ladimi? 8. Platinali katalizator bifunksional katalizatorlarga kiradimi? 9. Dunyoda riforming katalizatorlarini ishlab chiqaruvchi kompaniyalarni ayting? 10.Katalitik riforming vaqtida neftning benzin fraksiyasi uglevodorodlari katta miqdori aromatik uglevodorodlarga aylanadimi? 326 VIII bob. Gidrogenizatsiyalash jarayonlari 8.1. Neftni qayta ishlashda gidrogenizatsion jarayonlar Katalizator ishtirokida va vodorod muhitida yuqori harorat va bosimda sodir bo‗ladigan neft xom ashyosining qayta ishlash jarayonlari gidrogenizatsiyalash yoki termogidrokatalitik jarayonlari deb ataladi. Gidrogenizatsiyalash jarayonlarida vodorodning roli benzinning riformingi va yengil uglevodorodlarning izomerlanishi bilan solishtirganda bu jarayonlarning muhim farq qiluvchi xossasi bo‗lib hisoblanadi. Agar riforming va izomerlanish holida vodorodning roli katalizatorda koks hosil bo‗lishini kamaytirish bo‗lsa, gidrogenizatsiyalash jarayonlarida esa vodorod to‗yinmagan, naften, aromatik hamda geteroatomli birikmalarning asosiy gidrogenlash reaksiyalarida ishtirok etadi. Texnik adabiyotda ― gidrogenizatsiya‖ atamasi turli jarayonlarda qo‗llaniladi. Bu gidrotozalash, gidroboyitish, gidrooltingugurtsiz-lantirish, gidrodeparafinlash, gidroizomerlash, gidrodearomatlash, gidrogenlash, gidrokreking, gidrokonversiya, gidrodemetallash, va boshqalar. Haqiqatda esa bu jarayonlarning barchasini ikki guruhga: gidrotozalash va gidrokrekingga bo‗lish mumkin. Hammasi tushunarli bo‗lganday: gidrotozalash bu gidrogenizatsiyalash jarayoni neft fraksiyalarini yoki qoldiqlarini zararli qo‗shimchalar bo‗lgan oltingugurt, azot, kislorod, to‗yinmagan va ko‗p halqali aromatik uglevodorodlar, og‗ir metallardan tozalashga ko‗maklashadi, gidrokreking esa nafaqat neft fraksiyalarini zararli qo‗shimchalardan tozalashga, balki uglevodorodlarning parchalanishi, destruksiyasiga ko‗maklashadigan gidrogenizatsiyalash jarayondir. Ammo gidrotozalashda ham uglevodorodlarning destruksiyasi sodir bo‗ladi, ammo katta bo‗lmagan miqdorda. Shuning uchun agar dastlabki xom ashyoning destruksiya (konversiya) si 10% (mas) dan kam bo‗lsa, bunday gidrogenizatsiya jarayoni gidrotozalash deb ataladi. Agar konversiya 10-50% (mas) tashkil qilsa, unda bunday jarayon yengil gidrokreking deb, agar 50% (mas) dan ko‗p bo‗lsa - 327 chuqur gidrokreking deb ataladi (pastdagi sxemaga qarang). Gidrotozalash jarayonlarini o‗z navbatida distillyatlarni, neft qoldiqlarini gidrotozalashga va ikkilamchi kelib chiqishli distillyatlarni gidrogenlashga bo‗ladilar. Neft qoldiqlarini gidrotozalash distillyatlarning gidrotozalash shu bilan farq qiladiki oltingugurt, azot, kisloroddan gidrotozalash bilan bir qatorda xom ashyoning demetallanish jarayoni boradi, ya‘ni xom ashyoni undagi bo‗lgan nikel‘, vanadiy va boshqa shunga o‗xshagan og‗ir metallardan tozalash. Yüklə 15,32 Mb. Dostları ilə paylaş:
|