―neft va gazni qayta ishlash texnologiyasi‖. 1 qism 5321300 – ―neft va neft-gazni qayta ishlash texnologiyasi‖ bakalavr ta‘lim yo‗nalishi uchun darslik

 
7.9-jadval 
 
Riforming katalizatorlarining kiyosiy tavsifi va jarayon natijalari
Ko‘rsatgich
PR-51 
(Rossiya)
REF-25
(Rossiya)
R-86
(SSHA,VOP)
RG-682
(Fransiya)
―AХEMB‖
Oхirgi boskich reaktorida gi 
bosim,MPa
CHiqishi, %(mas)
Barqaror S
3
–katalizator ning
Aromatik uglevodorodning
Vodorodning
Barqaror stabilizatining
Miqdori,%(mas)
Pt
Re
Nisbiy,yuza m²/g
Govaklar hajmi, sm³/g
Silindrlarning diametri,mm
Uyulgan zichlik kg/m³
1,3-1,5
85-87
58-60
2,5-2,9
98-100
0,23
0,30
250
0,65
1,6
680
2,0-2,5
84-85
54-55
2,0
95-98
0,25
0,40
250
0,8
1,8
700
1,3-1,5
84-85
56-57
2,0-2,4
98-100
0,25
0,40
180
0,38
1,6
730
1,3-1,5
84-85
57-58
2,2-2,6
98-100
0,30
0,40
210
0,61
1,6
690
Barcha 
asosiy 
reaksiyalar 
issiklik 
yutilishi 
bilan 
kechadi. 
Uglevodorodlarni o‗zgarish darajasi jarayon issiklik effekti yig‗indisiga ko‗ra 
aniqlanadi. Jarayon borishida temperatura (480-520
0
C) pasayadi va xom 
ashyoda boshqa o‗zgarish kuzatilmaydi. Shuning uchun xomashyoni to‗la 

---

319 
o‗zgarishi uchun aralashmani oraliq qizdirishdan o‗tkazish lozim. Jarayon to‗la 
o‗tishi uchun odatda uchta ketma - ketlikda o‗rnatilgan reaktorlardan 
foydalaniladi. 
Yuqori oktanli benzin komponentini chiqish miqdori 80-88% (mass.)ni 
tashkil etadi, uning oktan soni 80-85 (motor usulida)ga teng.
Riforming jarayonini o‗tkazishda asosiy sanoat katalizatorlaridan 
hisoblangan alyumiy-platinali katalizator (0,3-0,8 mass. platina) qo‗llaniladi. 
Keyingi yillarda platina bilan reniy birikmali katalizatorlar keng 
qo‗llanilmoqda. Bimetalli platina-reniyli katalizatorlar qo‗llash orqali 
reaktordagi bosimni 3-4 dan 0,70- 1,4 MPa gacha pasaytirishga erishiladi. 
Katalizator silindrik shaklda bo‗lib, uning diametri 2,6 mm, balandligi 4 mm.
Katalitik riformingni sanoat qurilmalari 
Riformingning sanoat qurilmalarini qo‗zg‗almas qatlamli katalizatori 
bo‗lgan (yarim regenerativ riforming) va harakat qiluvchi qatlamli bo‗lish 
mumkin. Bularning orasida qurilmalarning oraliq turi mavjud bo‗lib, bunda 
qo‗zg‗almas qatlamli katalizatori bo‗lgan qurilmaga qo‗shib katalizatorni 
uzluksiz regeneratsiyalash tizimi (dualforming) bo‗lgan yangi reaktorni yoki 
katalizatorni uzluksiz regeneratsiyalash tizimi (oktanayzing) quriladi.
Rossiyaning neftni qayta ishlash zavodlarida VNIIN neftyexim instituti 
texnologiyasi va Lengiproneftyeximiyaloyihasi bo‗yicha qurilgan qo‗zg‗almas 
qatlamli katalizatori bo‗lgan riforming qurilmalari hamda UOP va ―Axens‖ 
kompaniyalarining litsenziyasi bo‗yicha harakat qiluvchi qatlamli katalizatori 
bo‗lgan qurilmalar ishlayapti. UOP kompaniyasining texnologiyasi bo‗yicha 
vertikal joylashgan reaktor va harakat qiladigan katalizatorli XK, K qurilmalari 
loyihalashtirilayapti va qurilmoqda. ―Axens‖ kompaniyasining texnologiyasi 
bo‗yicha asosan dualforming va oktanayzing qurilmalari qurilayati. Riformingni 
birinchi sanoat qurilmasi AQSh da 1941 yilda, Rossiyada esa 1953 yilda 
qurilgan.
Katalitik riforming o‗tkazishni ikki usuli keng tarqalgan: 
qo‗zg‗almas katalizator qatlamida boruvchi riforming; uzluksiz qayta 

---

320 
tiklanuvchi qo‗zg‗aluvchan katalizator qatlamida boruvchi riforming.