―neft va gazni qayta ishlash texnologiyasi‖. 1 qism 5321300 – ―neft va neft-gazni qayta ishlash texnologiyasi‖ bakalavr ta‘lim yo‗nalishi uchun darslik
Texnik vodorod-sul‘fiddan oltingugurt ishlab chiqarish
Yüklə 15,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
14.7. Texnik vodorod-sul‘fiddan oltingugurt ishlab chiqarish
Neftni qayta ishlash zavodlarida oltingugurt texnik vodorod-sul‘fiddan (H 2 S) olinadi. NQIZlarida H 2 S asosan 15%li monoetanolaminning suvli eritmasidan maxsus qurilmali gidrotozalash va gidrokreking oqimlaridan olinadi. Monoetanolaminning to‗yingan eritmasidan vodorod sul‘fid regeneratsiya bloki dizel yoqilg‗isini, kerosinni yoki benzinni gidrotozalash qurilmalariga, gidrokrekingga yoki qayerda monoetanolamin eritmasi yig‗iladigan oltingugurt ishlab chiqarish qurilmalariga va vodorod-sul‘fid tarkibli katta guruhdagi qurilmalarga montaj qilinadi. Regeneratsiya qilingan monoetanolamin gidrotozalash qurilmasiga qaytariladi va u yerda vodorod-sul‘fit olish uchun foydalaniladi. Oltingugurt ishlab chiqarish qurilmalarida tarkibida 83,8 %dan (hajmiga nisbatan) kam bo‗lmagan vodorod-sul‘fid gazlaridan foydalaniladi. Uglevodorodli gazlarni tarkibi xomashyoda 1,64 % dan katta emas (hajmiy), suv bug‗lari ( 40 °Сda va 0,05 MPa) 5 % dan katta emas (hajmiy) va uglerod ikki oksidi 4.56 % (hajmiy) katta emas Qurilmalarda tarkibi 99,98 % (massasi bo‗yicha) kichik bo‗lmagan yuqori sifatli oltingugurtlar ishlab chiqariladi; boshqa sortlarida oltingugurt tarkibi 99,0 i 99,85% dan kichik emas (massasi bo‗yicha). Oltingugurtni chiqishi uning vodorod-sul‘fiddagi potensial tarkibidan 92-94%ni tashkil qiladi (massasi bo‗yicha). Xomashyoda vodorod-sul‘fidni konsentratsiyasini kuchaytirib, masalan, 90% gacha (hajmiy) oltingugurtni potensialdan chiqishi 95-96% gacha 559 (massasi bo‗yicha) oshadi. Texnik vodorod-sul‘fiddan oltingugurt ishlab chiqarish jarayonining asosiy bosqichlari: vodorod-sul‘fidni havo kislorodi bilan termik oksidlantirib oltingugurt va oltingugurt ikki oksidini olish; katalizatorlar bilan yuklangan reaktorlardagi vodorod-sul‘fid bilan oltingugurt ikki oksidini o‗zaro ta‘sir etish. Termik oksidlantirish jarayoni bir agregatga qozon-utilizator bilan birgalikda montaj qilingan asosiy o‗txonada bo‗lib o‗tadi. Vodorod-sul‘fid va oltingugurt ikki oksidini aralashtirish va qizdirish yordamchi o‗txonalarda amalga oshiriladi. Oltingugurtni katalitik ishlab chiqarish amalda ikki pog‗onada olib boriladi. Termik kabi oltingugurtni katalitik ishlab chiqarish katta bo‗lmagan ortiqcha bosim ostida olib boriladi. Qurilmaning texnologik sxemasi 14.15-rasmda keltirilgan. Xomashyo-vodorod-sul‘fid tarkibli gaz (texnik vodorod-sul‘fid) –qabul qilgichdagi kuchaytirilgan monoetanolamin va suvdan ozod qilinadi va bug‗li qizdirgichda (2) 45-50°Сgacha qizdiriladi. Keyin vodorod-sul‘fid tarkibli gazning umumiy miqdori 89% (massasi bo‗yicha) yo‗naltiruvchi forsunka orqali asosiy o‗txonaga (4) kiritiladi. Xuddi shu forsunka orqali havo purkagich bilan (5) o‗txonaga havo uzatiladi. Xomashyoning sarfi va havo va gazning belgilangan hajmiy nisbatlari (2—3) : 1 avtomatik ushlab turiladi. Asosiy o‗txonadan chiqadigan texnologik gazning harorati termopara yoki pirometr yordamida o‗lchanadi. Keyin gaz ketma-ket birinchining ichida sovitiladi, keyin esa ikkinchi konvektiv bog‗lam asosiy o‗txonaning qozon-utilizatorida sovitiladi. Kodensat (kimyoviy tozalangan suv) qozon-utilizatorga deaeratordan (3) kirib keladi, yuqorisidan olingan suv bug‗i chiqarib yuboriladi. Asosiy o‗txonaning qozon-utilizatorida bug‗ 0,4-0,5 MPa bosim bilan ishlanadi. Bu bug‗dan bug‗ yo‗ldoshli quvur uzatmalarning qurilmalarida foydalaniladi. Oltingugurt tashiladigan quvur uzatmalarda hamda suyuq oltingugurt saqlanadigan omborlarda 130-150°С harorat saqlanadi. Qozon- utilizatorda kondensatsiyalangan oltingugurt gidravlik zatvor (7) orqali yer osti omboriga (20) oqib o‗tadi. Oltingugurt ikki oksidi bilan boyitilgan texnologik 560 gaz qozon-utilizatordan yordamchi o‗txona I katalitik pog‗ona I-ga (11) aralashtirish uchun yo‗naltiriladi. Yoqilg‗i yoqish kamerasiga vodorod-sul‘fidli gaz (6% umumiy miqdorning massasi) va havo purkagichdan (5) kirib keladi. Havo:gazning hajmiy nisbatlari (2-3) : 1 ga teng, shu yerda avtomatik ushlab turiladi. Yonish mahsulotlarining aralashmasi yordamchi o‗txona (11) aralashtirish kamerasidan yuqoridan pastga tik reaktorning I-chi pog‗onasiga (8) kirib keladi. Reaktorda teshilgan panjaraga katalizator-faol alyuminiy oksidi yuklangan. Katalizator orqali gaz o‗tish davomida uning harorati oshadi, qaysiki, qatlam qalinligi chegaralangan, haroratning ko‗tarilishi bilan katalizatorning dezaktivatsiyasining ehtimolligi oshadi. Texnologik gaz reaktordan (8) kondensator - rotorni alohida (10) seksiyasiga yo‗naltiriladi. Kondensatsiyalangan oltingugurt gidravlik zatvor (9) orqali oltingugurtni saqlash omboriga (20) yo‗naltiriladi, gaz esa ikkinchi yordamchi o‗txona II-chining katalitik pog‗onasiga (14) aralashtirish kamerasiga yo‗naltiriladi. Kondensator-generatorda 0,5 yoki 1,2 MPa bosimda ishlangan gaz qurilmada foydalaniladi yoki zavod bug‗ uzatmasiga olib ketiladi. O‗txonaning yoqish kamerasiga (14) vodorod-sul‘fid tarkibli gaz (5% umumiy miqdordagi massasiga nisbatan) va havo purkagichdan havo (5) (1 :2-3 hajmiy nisbatlarda) kirib keladi. Vodorod-sul‘fidli va texnik gazlarni yonish mahsulotlarini aralashmasi yordamchi o‗txonasini (14) aralashish kamerasidan reaktorga (konventor) II-chi pog‗onasiga (16) kirib keladi hamda faol alyuminiy oksidi yuklangan. Gaz reaktordan kondensator-generatorning (10) ikkinchi seksiyasiga kirib keladi, u yerda oltingugurt kondensatsiyalanadi va yer osti omboriga (20) gidravlik zatvor (17) orqali oqib o‗tadi. Texnologik gaz oltingugurt tutqich (15) orqali o‗tadi, mexanik olib ketilgan oltingugurtning tomchisi keramik halqadan nasadka qatlami orqali ushlab qolinadi. Gidravlik zatvor (18) orqali omborga (20) oqib o‗tadi. Gaz yoqish pechiga (12) yo‗naltiriladi, u yerda yoqilg‗i gazini yoqish hisobiga 580-600°Сgacha qizdiriladi. Yoqilg‗ini yoqish va vodorod-sul‘fid qoldiqlarini yoqish uchun kerakli havo mo‗ri quvurining (13) yoqilg‗i gazi bilan injeksiyalanadi. |