―neft va gazni qayta ishlash texnologiyasi‖. 1 qism 5321300 – ―neft va neft-gazni qayta ishlash texnologiyasi‖ bakalavr ta‘lim yo‗nalishi uchun darslik

Qurilmaning texnologik sxemasi 
Kokslash jarayoni isitilmaydigan kameralarda olib boriladi. Kamerani ish 

---

228 
sikli smolasi ko‗p bo‗lgan xomashyo uchun 48 soat, yengilroq xomashyo uchun 
60 soat. 
Kameralarning ish grafigi: 
Boshqa kameraga olish - 0,5 с 
Kamerani sovutish: suv bug‗i bilan -2,0 с 
Suvni tushirish - 3,0 с 
qopqog‗ini olish -2,0 с 
Koksni tushirish - 6,0 с 
Kamerani ishga tayyorlash - 8,0 с 
Xomashyoni berish - 24,0 С 
Jami : 48,0 soat. 
Kameralar 0,4 va 0,18 MPa bosimda ishlashga moslashgan. 
Kam smolali xomashyo 0,4 MPa da ishlanadi, bunda parchalangan 
moddalarni miqdori ko‗p bo‗ladi, bug‗larni tezligi meyordagidan oshib 
ketmasligi va kameradagi mahsulotlarni kolonnaga o‗tib ketishini oldini olish 
uchun 0,4 MPa bosimda ishlanadi. 
5.12 -jadval 
Koksning sifati xom ashyoni kameraga kelayotgandagi haroratga bog‗liq: 
Ko‗rsatkichlar 
490
0
С 
500
0
С 
510
0
С 
Uchuvchi moddalar,% 
10,0 
7,0 
6,8 
Ezilishga vaqtinchalik qarshiligi, MPa 

5 

8 

10 
g‗ovakligi, % 
50,0 
40,0 
33,0 
Xomashyoni berishning hajmiy tezligi 0,12-0, 13 va 0,08-0,1с
-1
. 
Ba‘zi bir qurilmalar koksni qizdirish moslamalari bilan ta‘minlanadi. Bu 
moslamalarda koks 1200-1300
0
С da qizdiriladi va yuqori sifatli koks olinadi. 
Uni grafitlangan elektrdlar olish uchun ishlatiladi. 
Uzluksiz kokslash jarayoni
Mutaxassislar kokslash jarayonini 
uzluksiz usulda 
o‗tish borasida 
tadqiqotlar olib borib ijobiy natija olganlar. 
Uzluksiz usulda 
reaktorda issiqlik 

---

229 
tashuvchi (teplonositel‘) vazifasini koksni mayda zarrachalari bajaradi. 
Reaktorda koksni mayda zarrachalarini sirtida xomashyo yupqa qatlam shaklida 
yopishadi. Zarrachaning issiqligi tufayli xomashyo tarkibidagi yengil uchuvchi 
moddalar bug‗lanib navbatdagi o‗zgarishlarga uchraydi. Zarrachani sirti koks 
bilan qoplanadi. Bu jarayon bir necha marotaba qaytariladi. Zarrachaning hajmi 
kattalashgach reaktordan chiqib ketadi. 
Uzluksiz kokslanishni 3 ta bosqichga bo‗lish mumkin: 
1) zarrachani sirti xomashyo bilan qoplanishi, yengil moddalarni hosil 
bo‗lishi (koks hosil bo‗lishi); 
2) koksni quritish va qizdirish natijasida yengil moddalar ajralib chiqadi; 
3) ajralib chiqqach moddalarni parchalanish va zichlanish reaksiyalari. 
Reaktordagi yuqori harorat (500
0
С) va reaktorga suv bug‗ini berilishi 
natijasida yengil moddalar tez bug‗lanadi va reaktordan tez olib chiqib ketadi. 
Natijada ikkilamchi zichlanish moddalari hosil bo‗lmaydi. Shu sababli koksni 
hosil bo‗lish miqdori, yarim uzluksiz jarayonga nisbatan kamroqdir. Uzluksiz 
jarayon 50-chi yillarning o‗rtasida sanoatda joriy qilindi.