―neft va gazni qayta ishlash texnologiyasi‖. 1 qism 5321300 – ―neft va neft-gazni qayta ishlash texnologiyasi‖ bakalavr ta‘lim yo‗nalishi uchun darslik

9.2-rasm. Vakuum gazoylni bir pog‗anali gidrokreking qurilmasining texnologik 
sxemasi: 
6,12,16,19,23,25-nasoslar; 
2,18-quvurli 
pechlar; 
3-reaktor; 
4,11-issiqlik 
almashtirgichlar; 5,14-suvli sovtgich-kondensator; 1,10,17,22-ajratgichlar; 7-vodorod 
sul‘fiddan tozalash bloki; 8-kompressor; 9- reduksiya klapani; 13,21-havoli sovutish 
apparati; 15,20-rektifikatsiya kolonnalari; 24-bug‗lantirish kolonnasi. 
Benzin qisman kolonnaga (15) o‗tkir sug‗orish ko‗rinishida qaytariladi, 
balans miqdori esa ―
ishqorlash‖
tizimi orqali qurilmadan chiqariladi. 
Kolonnaning qoldig‗i (5) atmosfera kolonnasida (20) og‗ir benzin, dizel 
yoqilg‗isi va fraksiyaga > 360°Сda ajratiladi.
Atmosfera kolonnasidagi benzin oraliq kolonnasidagi benzin bilan 
aralashadi va qurilmadan chiqariladi. Dizel yoqilg‗isi bug‗lantirish kolonnasidan 
(24) keyin sovitiladi, ―ishqorlanadi‖ va qurilmadan haydab chiqariladi. Fraksiya 
> 360°С haroratda kolonnaning pastki qismidan (20) qaynoq oqim ko‗rinishida 

---

364 
foydalaniladi, qolgan qismi (qoldiq) qurilmadan olib chiqiladi. Yog‗li fraksiya 
ishlab chiqarilganda fraksiyalash blokida vakuumli kolonna mavjud bo‗ladi. 
Vodorod tarkibli gaz monoetanaminli suvli eritmaga tozalashga mahkum 
qilinadi va tizimga qaytariladi. Sirkulyatsiya gazidagi vodorodning kerakli 
konsentratsiyasi yangi vodorodni uzatish orqali ta‘minlanadi {masalan, 
katalitik riforming qurilmasidan). 
Katalizatorni regeneratsiyasi havo va inert gazning aralashmasi bilan olib 
boriladi; katalizatorning xizmat muddati 4-7 oy:
9.1-jadval
 
Gidrokreking jarayonining rejimi: 
Harorat, 
o
C 
I-chi pog‗ona
II-chi pog‗ona
Bosim, MPa 
Xom-ashyoni hajmiy uzatish tezligi, soat-1 
Vodorod tarkibli gazning yaxlit sirkulyatsiyasi, m
3
/m
3 
xom-ashyo 
Xom-ashyoga vodorod sarfi, % (massasiga nisbatan)
420-430 
450-480 
15-20 
До 1,5 
До 2000 
1,2-4,0 
Oltingugurtli va yuqori oltingugurtli xomashyoning bir pog‗onali 
gidrokreking jarayonining material balansi (quyidagi sharoitlarda: umumiy 
bosimi 5 MPa, harorati 425°С, xomashyoni hajmiy uzatish tezligi 1,0 soat-1, 
vodorod tarkibli gazning yaxlit sirkulyatsiyasi, 600 m
3
/m
3
xomashyo) quyida 
keltirilgan.
Uglevodorodlarning С
4-
-С
6 
suyuqlik fraksiyasida ko‗p izoparafin mavjud 
bo‗ladi. Benzindan ko‗p holatlarda avtomobil yoqilg‗isining komponenti sifatida 
foydalanish mumkin yoki katalitik krekingga yo‗naltirish mumkin. O‗rta 
distillyat mahsulotlar past tarkibdagi oltingugurt va aromatik uglevodorodlar va 
yonishni yuqori tavsifiga egadir. Yengil neftning vakuum gazoyli 
gidrokrekingning 
neftkimyosi 
uchun 
xomashyosini 
material 
balansi 
(proizvodstvo etilena, aromaticheskix uglevodorodov) va har xil chuqurlikda 
konversiya qilishdagi dizel yoqilg‗isini komponenti ma‘lumotlari keltirilgan.
Og‗ir gazoyl‘ gidrokrekingi eng yaxshi xomashyo pirolizida etilen olinadi,

---

365 
fraksiya С
5
- 85°С va 85-193°С haroratda, naftenli uglevodorodlarga boy-
litireformingning eng yaxshi xom-ashyosi-aromatik uglevodorodlarni ishlab 
chiqarishga yo‗naltiriladi. Yengil gazoyldan dizel komponenti sifatida 
foydalaniladi.