―neft va gazni qayta ishlash texnologiyasi‖. 1 qism 5321300 – ―neft va neft-gazni qayta ishlash texnologiyasi‖ bakalavr ta‘lim yo‗nalishi uchun darslik

10.4. Neft qoldiqlarini deasfaltlash 
Suyultirilgan past-molekulyar uglevodorodlar bilan gudronlarni va 
Ko‗rsatgichlar
Xomashyo 
(240...320 °C)
Suyuq 
parafin
lar
Denormaliza
tlar
Zichlik, kg/m
3
817 
770 
828 
Harorat, °C: 
muzlash 
-22 
8 
-60 
xiralashish 
-19 
9 
-47 
Miqdor, % maC: 
n-parafinlar 
21,3 
99 
4,0 
oltingugurtlar 
00,1 
- 
0,011 

---

422 
konsentratlarni deasfaltlash jarayoni ayniqsa, suyuq propan bilan yuqori 
qovushqoqli qoldiq yog‗larni, katalitik kreking va gidrokreking xomashyolarni 
uchun komponentlarni ishlab chiqarishda qo‗llaniladi. Ba‘zi zavodlarda 
deasfaltizat - kam oltingugurtli suyuq qozon yoqilg‗ilarining komponentlari 
hisoblanadi.
Deasfaltizatning sifatiga juda qattiq talablar qo‗yilmaganda, uning 
kokslanishi bo‗yicha (2 - 3 o‗rniga 1,0—1,3 % massasiga nisbatan Konradson 
bo‗yicha), masalan, dealfal‘tizat uchun-kreking xom-ashyosi-komponentlarni 
eritish propan-butanli aralashma bilan olib boriladi, 94-98 % (massasiga 
nisbatan)li texnik propan qo‗llanilmaydi. Benzin fraksiyasini qoldiqlarini 
deasfaltlash jarayoniga- 
doben 
jarayoni deyiladi. 
Smolalar va asfaltenlar, xomashyo komponentlari-suyuq propanda kam 
eriydi. Komponentlarni tashkil etuvchilarni har xil eruvchanligi propanni 
deasfaltizatsiya qilish eritmasi sifatida foydalanishni asoslaydi. Propanni kritik 
haroratga yaqin haroratlarda (96 °С ga yaqin haroratda) yog‗li xomashyolarning 
tarkibiy qismlarini eruvchanligi kamayadi. Jarayonning harorati 75 dan 90°С 
gacha oshirilganda deasfaltizatning sifati yaxshilanadi lekin, uning chiqishi, 
eritmadan yuqori katta zichlikdagi komponentlarining ajralishi, sinish 
koeffitsiyenti va molekulyar massasi kamayadi. Bunga yuqori molekulyarli 
politsiklik uglevodorodlar mansubdir.
Qoldiq xomashyoni texnik propan-suyuq 
fazali 
jarayon 
bilan 
deasfaltizatsiyalash jarayoni eritmani 4 MPa ga yaqin bosimda bug‗lanishini 
oldini olish uchun amalga oshiriladi. Talab darajasidagi sifatli asfaltizatni 
chiqish kattaligi xomashyoning tasnifiga qarab aniqlanadi va keng oraliqda - 26 
do 90 % (massasiga nisbatan) o‗zgaradi. Deasfaltizatning sifatiga juda qattiq 
talablar 
qo‗yilganda 
va 
kokslanishi 
kuchaytirilganda 
deasfaltizat 
xomashyosining chiqishi kamayadi. Bir pog‗onali qurilmalarda 100°С haroratda 
18 dan 26 mm
2
/с gacha qovushqoqlik ko‗rsatgichiga ega bo‗lgan namunaviy 
deasfaltizatlar olinadi.
Deasfaltlashtirish qurilmalarining ishlab chiqarish unumdorligi juda ham 

---

423 
har xil – bir necha yuz tonnadan bir necha ming tonnagacha kuniga xom-
ashyoga to‗g‗ri keladi. Quvvati yuqori bo‗lgan qurilmalarda deasfaltizat ikki 
yoki undan ko‗p bo‗lgan parallel ta‘sir etuvchi kolonnalarga mahkum etiladi. 
Kolonalarning jalyuzli (qovurg‗ali) qo‗zg‗almaydigan kontaktlash zonalaridagi 
elementlarning o‗lchamlari quyidagicha: diametri 2,4-3,6 m, balandligi 18-23 m. 
Kolonnaning jonli ko‗ndalang kesimiga beriladigan solishtirma yuklanma 28-34 
mм
2
/soat; xomashyo va propanning umumiy hajmi 20°С haroratdagi uning 
miqdori va zichligidan kelib chiqib aniqlanadi. Propanni xomashyoga bo‗lgan 
yaxlitligi (massali nisbatlari 2,5-4,5:1) qanchalik katta tanlansa, deasfaltizatning 
chiqishi shuncha yuqori bo‗ladi. Jarayon nisbatan juda qisqa harorat oralig‗ida 
olib boriladi: kolonnaning yuqori qismida 75-85°С, pastki qismida 50-65°С