―neft va gazni qayta ishlash texnologiyasi‖. 1 qism 5321300 – ―neft va neft-gazni qayta ishlash texnologiyasi‖ bakalavr ta‘lim yo‗nalishi uchun darslik

14.6 rasm. Ichi bo‗sh oksidlovchi kolonna 
I - havo, II - xomashyo, III - bitum, IV - oksidlash gazlari.
Kolonnada oksidlanadigan suyuq fazali materialning belgilangan sathi 
ta‘minlanadi. Oksidlash uchun havo kolonna pastki qismiga matochnik orqali 
beriladi. Odatda xomashyo fazalar bo‗linish sathining pastidan beriladi, bitum 
esa kolonna pastidan chiqarib olinadi, bunda kolonnada qattiq cho‗kindilar 
to‗planmaydi. Biroq kolonna bir qator muhim kamchiliklarga ega bo‗lib, ulardan 
eng asosiysi – yuqori eruvchan va qurilish bitumlarini olishda havo kislorodidan 
foydalanish darajasining pastligi. Buning sababi shundaki, u ideal aralashishga 
yaqin rejimda ishlaydi. Bunda nafaqat «yangi» xomashyo, balki oksidlangan 
komponentlar ham oksidlanishga uchraydi. Bundan tashqari ichi bo‗sh 
kolonnalarning kamchiliklariga quyidagilarni kiritish mumkin: 
- jarayonning ko‗p omilliligi sababli, boshqarishning qiyinligi; 

---

544 
- yoqilg‗i-energetik resurslar xarajatlarining ancha ko‗pligi;
- xomashyo tarkibining va kolonna har xil qismlarida oksidlanish 
sharoitlarining nobarqarorligi sababli, olinadigan mahsulot sifatining sezilarli 
o‗zgarib turishi; 
- kolonnada neft qoldig‗i aralashmasi va havo pufaklari va boshqalarni
qo‗shimcha disperslash uchun ustunlarning mavjud emasligi. 
 
14.7-rasm). Kvenching-seksiyali oksidlovchi kolonna (belgilanishi 14.4- rasm). 
Bundan tashqari, qizdirilgan xomashyo (yuqoridan pastga) va issiq 
oksidlangan mahsulotning (pastdan yuqoriga) apparatdagi qarama-qarshi 
yo‗nalishli harakati kolonna ichining bo‗ylama va ko‗ndalang kesimi bo‗ylab 
murakkab va vaqti bilan o‗zgarib turuvchi harorat taqsimlanishini hosil qiladi. 
Bu o‗z navbatida oksidlanishning harorat rejimini optimallashtirishga qarshilik 
ko‗rsatadi va havo pufaklarining kolonna o‗rtasiga siqib borilishiga yordam 
beradi. 
Grudnikov I.B. va Fryazinov V.V. oksidlashni havo kislorodidan yuqori 
darajada va separatsiya zonasida bu zona devorlarida kokslashish hosil 
qilmaydigan optimal past haroratdan foydalanishni ta‘minlovchi va kolonna 
reaksiya zonasida optimal yuqori haroratni ta‘minlash mumkin bo‗lgan

---

545 
kvenching – seksiyali kolonnada bajarishni taklif qildilar [16].