―neft va gazni qayta ishlash texnologiyasi‖. 1 qism 5321300 – ―neft va neft-gazni qayta ishlash texnologiyasi‖ bakalavr ta‘lim yo‗nalishi uchun darslik

 
Neftli qatlamni suv bostirish
- 
neftli qatlamdan olinayotgan neft 
miqdorini oshirish maqsadida neft qatlami (uyumi) ni suv bostirish. Qatlam 
bosimini bir xil saqlab turish uchun sun‘iy ravishda suv bostirish (chegara 
tashkarisiga, chegara bо‗ylab, chegara ichra) metodlaridan foydalaniladi. Neftli 
qatlamni suv bostirishda undan pastda yoki yuqorida joylashgan suvli qatlam 
suvidan ham foydalanish mumkin. 
Neftning fraksion tarkibi
- neft va neft mahsulotlarini haydash 
(distillyasiya qilish) da ajraladigan fraksiyalar nisbatini ifodalaydigan 
kо‗rsatgich. Fraksiya miqdori va ularning qaynash harorati chegaralari neftni
haydash maqsadi va usullariga bog‗liq. N.f.t. laboratoriya sharoitida ham 
aniqlanadi, unda LAFS, SIATIM va boshqa asboblardan foydalaniladi.
Neft hosil bо‗lishi
– bu muammo XVII asrdan boshlab to shu bugungacha 
tо‗liq yechilmagan. Neft hosil bо‗lishi tо‗g‗risida juda kо‗p farazlar mavjud: 
ularni uchga: organik, noorganik va mikstgenetik guruhlarga bо‗lish mumkin. 
Neftning organik yо‗l bilan hosil bо‗lishi tо‗g‗risidagi farazlarga kо‗ra, neft 
biosferadagi tirik moddalarni qayta о‗zgarishidan hosil bо‗lgan mahsulot 
hisoblanadi. Neftni noorganik yul bilan hosil bо‗lishi tо‗g‗risidagi farazlarga 
kura, yer mantiyasi yoki pustidagi, fazodagi oddiy uglevodorod birikmalarining 
va dastlabki oddiy moddalarning – C, H
2
, CO, CO
2
, CH
4
, H
2
O va boshqa 
murakkab sintezidan neft hosil bо‗ladi. Neft hosil bо‗lishining mikstgenetik 
farazga kо‗ra yerning chuqur qismidan kelayotgan yuqori haroratli flyuidlar 
chо‗kindi jinslardagi organik moddalarga ta‘siridan uglevodorodlar hosil 
bо‗ladi. 
Neft emulsiyasi
– ikkita bir-birida erimaydigan suyuqliklardan iborat 
dispers sistema. Ulardan biri ikkinchisi bilan juda kichik (о‗lchami 0,1-0,01 
mkm bо‗lgan) tomchi (globul) kо‗rinishida aralashadi. Neft-gaz geologiyasida 
minerallashgan suvlardagi N.e. mayin (10 mkm dan kichik) bо‗lib, neft hosil 

---

637 
qiluvchi jinslardan suyuq uglevodorodlarning birlamchi kо‗chish shakli deb 
qarash lozim. Bundan tashqari, suvdagi N.e. va neftdagi suvlar neft qatlamiga 
suv bostirishda, ayniqsa ishqorli suvlar haydalgada hosil bо‗ladi. 
Oktan soni
– karbyurator yonilg‗isi sifati (detanasion turgunligi)ning 
shartli о‗lchov birligi. O.s. son jihatidan (hajmi bо‗yicha) 2,2,4 - trimetilpentan 
(