―neft va gazni qayta ishlash texnologiyasi‖. 1 qism 5321300 – ―neft va neft-gazni qayta ishlash texnologiyasi‖ bakalavr ta‘lim yo‗nalishi uchun darslik

2.20-rasm. Ikkilamchi haydashdavakuum qurilmasining texnologik sxemasi: 
1-quvurli pech; 2-vakuuum kolonnasi; 3,11,12,13,15-nasoslar; 4,5-vakuumli qabul 
qilgich; 6-barometrik kondensator; 7-ikki pog‗onali bug‗ ejektorli tizim; 8-yig‗gich; 9,10-
issiqlik almashtirgich; 14,16,17-sovutgich. 
Deparafinlangan yog‗ni qizdirish uchastkasi qurilmalarning biridagi ish 

---

121 
rejimi [7] keltirilgan: 
2.16-jadval 
Yog‘ning harorati, 
о
С 
10 –chi issiqlik almashtirgichidan keyin
9 -chi issiqlik almashtirgichidan keyin
2-chi kolonnaga kirishda
Kolonnadagi qoldiq bosim (yuqorida), kPа 
Zmeevik pechiga kirish oldidan yog‘ning bosimi, МPа 
125 
200 
350 
8-10 
0,8 
 
Xulosa 
Sanoat ishlab-chiqarish joylarida neftni yig‗ish hamda uni tashish 
bo‗yicha neftdan gazni hamda suvni ajratish bo‗yicha turli xilga oid sharoitli
sxemalar mavjud. Dastlabki o‗zida oqib yuradigan tizimda belgilangan sathidan 
o‗lchov qurilmasida quduqdan keladigan neft mahsulotining sathi oshishi 
hisobiga neft harakat qiladi. Qazib olinadigan neft bilan birgalikda yo‗ldosh gaz, 
qum, illar, tuzlarning kristallari va suv - xlorid eritmalariga to‗yingan holda 
chiqadi. Yo‗ldosh va neftda erigan gazlar konda ko‗taruvchi-gaz ajratish 
tizimlarida quduqdagi bosimni ketma-ket atmosfera bosimigacha pasaytirish
orqali ajratiladi. Ajratgichning yuqori qismidan chiqqan gaz oraliqda o‗rnatilgan 
qabul qilgichlarda kondensatdan ajratiladi va gaz-benzin zavodlarga 
yo‗naltiriladi yoki qatlam bosimini saqlab turish uchun quduqlarga qaytadan 
haydaladi. Neftni barqarorlashtirish qurilmasi konlarda quriladi va foydalaniladi. 
Neftni barqarorlashtirish uchun bir kolonnali qurilmadan foydalaniladi, ikki 
kolonnali qurilma yordamida birinchi kolonnada neft barqarorlashtiriladi, 
ikkinchi kolonnada esa gazli benzin barqarorlashtiriladi. Neftni birlamchi 
haydash jarayonida fraksiyalarni va neft mahsulotlarining keng assortimenti 
olinadi, ular qaynash chegaralari bilan hamda uglevodorod va kimyoviy tarkibi, 
qovushqoqligi, alangalanish harorati, qotishi va boshqa xossalari bilan farq 
qiladi. Gidrotozalashdan maqsad yog‗ning rangini yaxshilash va barqororligini
kuchaytirish, ularni qovushqoqlik–harorat xossalarini oshirish, kokslanish va 
oltingugurtning tarkibini pasaytirish hisoblanadi. Har bir zavod yuqorida 
nomlari keltirilgan mahsulotlarni ishlab beraolmaydi. Neftni qayta ishlaydigan 

---

122 
zavodlarga zamonaviy qurilmalar va katta unumdorlikda ishlab chiqarish 
jihozlar loyihalanadi, shuning uchun ular tejamkor bo‗ladi. Neftni birlamchi 
qayta ishlash qurilmalari neftni qayta ishlash zavodlarining asosini tashkil qiladi, 
ularning ishi olinadigan yoqilg‗i komponentlarining sifatiga va chiqishiga 
hamda ikkilamchi va neftni qayta ishlashni boshqa jarayonlarining xom-
ashyosiga bog‗liq bo‗ladi.
Ishlab chiqarish amaliyotida neft fraksiyalarga ajratiladi va qaynash 
haroratining chegaraviy haroratlari bilan farq qiladi. Bunday farqlanish neftni 
birlamchi haydashda qizdirish, distillyatsiya va rektifikatsiya, kondensatsiya va 
sovutish jarayonlarini qo‗llashni talab qiladi.