Neft va neft maxsulotlarining tuproq xossalariga ta’siri
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Neft bilan ifloslangan tuproqda g‘о‘za chigiti va bug‘doy urug‘larining unishi va ayrim fiziologii kо‘rsatkichlari
- Variantlar Ayrim fiziologii kо‘rsatkichlar
- SHARTLI BELGILAR, BILIKLAR VA TERMINLAR
| 1
|
|
\ |
|
Mexanik |
| |||||||
|
Struk | ||||||||||||
|
ukurligi, |
1- |
0,25- |
0,1- |
0,05- |
0,01- |
0,005- 0,001 | Fizik |
Mikro |
tarkib |
Dispers |
tura | ||
|
sm. |
0,25 |
0,1 |
0,05 |
0,01 |
0,005 |
0,001 loy |
agregat |
bо‘yicha |
lik |
lik | ||
|
|
|
|
|
|
1 |
nomla |
koef. |
koef. | ||||
|
|
|
|
1 1 |
1 1 1 |
nishi |
|
| |||||
|
|
|
|
О‘tloqi-allyuvial tuproq (fon); |
|
| |||||||
|
|
0,9 |
20,5 |
27,1 I 25,4 |
12,7 |
5,0 |
8,4 |
|
|
|
47,2 |
52,8 | |
|
V. 0-20 |
0,3 |
0,2 20.2 |
22,23 [ 23,0 4,87 | |
16,3 |
20,2 |
17,8 |
54,3 |
28,0 |
ogir kumoq |
|
| |
|
|
0,70 |
26,0 |
21,8 33,8 |
4,3 |
5,7 |
7,7 |
|
|
|
|
| |
|
3. 70-80 |
0,26 |
0,52 |
18,1 39,7 |
12,2 |
15,9 |
13,40 |
41,5 |
|
urta |
57,5 |
42,5 | |
|
|
i±g!_ |
+25,5 |
+3,7 | - |
- |
|
|
29,7 kumok |
|
| |||
|
|
|
Neft bilan ifloslangan (17,4%)о‘tloqi-allyutvl tuproq |
|
| ||||||||
|
|
15,5 |
1,0 |
33,1 |
23,3 |
15,7 1 |
6,7 |
4,7 |
|
|
|
45,6 |
54,4 |
|
K. 0-20 |
1,6 13,9 |
1,8 |
22,14 11,00 |
18,1 5,3 |
22,5 |
23,6 |
10,3 |
56,4 |
30,2 |
og‘ir kumok |
|
|
|
|
9,0 |
14,4 |
34,0 |
26,4 |
6,1 |
6,5 |
3,6 |
|
|
24,6 |
75,4 | |
|
3. 70-80 |
0,3 +8,66 |
0,1 +14,28 |
28,0 +5,75 |
32,8 |
14,1 |
!0,1 |
14,6 |
38,8 |
27,3 urta kumoq |
|
| |
|
|
|
Mazut bilan ifloslangan (5%) о‘tloqi allyuvial tuproq |
|
| ||||||||
|
|
4,4 |
12,3 |
30,0 |
27,6 |
15,77 |
5,0 |
4,9 |
|
|
|
26,7 |
73,3 |
|
L. 0-20 |
2,1 |
0,4 |
14,2 |
39,6 |
12,8 |
12,6 |
18,3 |
43,5 |
|
urta |
|
|
|
|
+2,3 |
+12,3 |
+15,9 |
• |
+3,0 |
- |
- |
|
33,5 |
kumok |
|
|
|
|
10,1 |
1,8 |
44,4 |
20,4 |
6,3 |
10,7 |
6,3 |
|
|
|
28,7 |
71,3 |
|
3, 70-80 |
1,59 |
1,01 |
18,70 |
14,54 |
14,22 28,65 |
21,3 |
44,2 |
|
urta |
|
| |
|
|
8,42 |
|
25,7 |
|
|
|
|
|
34,9 |
kumok |
|
|
Urug‘ning unib chikishi uchun neftning minimal dozasi (0,5%) ham sekinlashtiruvchi ta’sir qiladi, bu esa о‘simlikning keyingi vegetatsiya davri uchun 2 barobar passiv rivojiga sabab bо‘ladi
Boshqirtiston Respublikasi hududida keng miqyosda о‘suvchi begona о‘tlar 81ye11apa tesNa, YesPosIoa sgt^aSH Ь. laboratoriya sharoitida neftning turli dozalari bilan tajriba qilindi. Bunga kо‘ra 1% va 10% dozada neft ta’sir ettirilganda 4 sutkada 38% va 10%, 8 sutkada 56% va 46% urug‘ unib chiqkanligi aniqlandi.
Namangan viloyatidagi Mingbuloq neft koni atrofida (1,5-2 km. radiusda) о‘simliklar 1 ball (20%) sistemada о‘sishi kuzatildi. Laboratoriya sharoitida tajriba о‘tkazilganda esa neft koniga nisbatan (metr hisobida) olingan tuproq namunalarida g‘о‘za va bug‘doy о‘simligi turlicha miqdor va vaktda unib chiqdi, hamda turli rivojlandi (25-jadval).
25-jadval
Neft bilan ifloslangan tuproqda g‘о‘za chigiti va bug‘doy urug‘larining unishi va ayrim fiziologii kо‘rsatkichlari
(Z.A.Jabbarov 2006 yil)
|
Variantlar |
Ayrim fiziologii kо‘rsatkichlar |
Tuproq namunalari (neft koniga nisbatan (m) uzokpikdan olingan) | ||||
|
200m |
800m |
1500m |
5000m |
8000m | ||
|
G‘о‘za |
Chigitning unishi, (%) |
|
70 |
80 |
80 |
80 |
|
Chigitning unishi (sutka, soat) |
|
7sutka (160soat) |
7 sutka (157soat) |
bsutka (139soat) |
bsutka (126soat) | |
|
Niholning uzunligi (sm) |
|
15,73 |
19,04 |
21,17 |
23,76 | |
|
Niholning ogirligi(mg) |
. |
0,6178 |
0,7354 |
0,8436 |
0,9873 | |
|
Bug‘doy |
Urug‘ning unishi (%) |
. |
60 |
60 |
70 |
80 |
|
Urug‘ning unishi (sutka, soat) |
. |
bsutka (Shsoat) |
6 sutka (140soat) |
5 sutka (Shsoat) |
5sutka (Pbsoat) | |
|
Nixolning uzunligi Sem) |
|
11,78 |
13.45 |
22.23 |
25.01 | |
|
Niholning og‘irligi(mg) |
|
0,1120 |
0,1255 |
0,4874 |
0,5899 | |
Neft miqdoriga kо‘ra 200 metr masofadan olingan tuproq namunasida tajribadagi о‘simliklar urug‘larining unishi kuzatilmadi va keyingi tuproqlarda kо‘rish mumkinki, neft konsentratsiyasiga kо‘ra turli vaktlarda unib chiqqan nihollarning organlari ham turlicha rivojlandi (23-rasm).
23-rasm Neft bilan ifloslangan о‘tloqi - allyuvial tuproqlarda g‘о‘za niholining kо‘rinishi
(7 kunlik nixol, о‘ngda ifloslangan, chapda toza tuproqda ungan nixol)
Tuproqning unumdorligi va sog‘lomligi unda о‘suvchi ekinlarning holati bilan belgilanadi. Muayyan о‘simliklarning yaxshi rivojlanishi, ulardan olinadigan hosilning yuqori va sifatli bо‘lishini ta’minlay olish faqatgina tuproqning tozaligiga xosdir. Shu nuqtai nazardan kimyoviy ifloslangan tuproqlarni, xususan neft va neft maxsulotlari bilan ifloslangan tuproqlarni tozalash usullarini ishlab chiqish va tegishli rekultivatsiya tadbirlarini qо‘llash muhim hisoblanadi.
SHARTLI BELGILAR, BILIKLAR VA TERMINLAR
AQSH-avtomobillarga yoqilgi kuyish
shaxobchasi
AKSH-Amerika kо‘shma shtatdari
BMT-birlashgan millatlar tashkiloti
Bk-bekkerel
g/kg-xar kilogrammda famm miqdor
g/sm3-xar santimetr kubda famm miqdor
(xajm va solishtirma ogirliklar uchun)
s^1-xar litrda gramm miqdor
g-gramm
DDT- dixlordifenshprixloretan
dm3-ditssimetr kub
Dj/kg- xar kilogrammda djoul miqdor
kg/m -xar metr kvadrat tuirok yuzasida
kilogramm miqdor
kg-kilogramm
km-kilometr
Kl/kg-xar kilogrammda kulon miqdor
m-metr
sm-santimetr
■MDX-mustakil davlatlar xamdо‘stligi
mm-millimetr
m/s-xar sekundiga metr
m/sutka-har sutkasiga metr
mg glyukoza/g tuproq-xar gramm tuproqda
milligramm glyukoza
mg/l- har litrda millshramm miqdor
mg1CHNe/g tunroq-xar garamm
tuproqda milligramm miqdor ammiak
ml 02/g tuproq-xar gramm tuproqda
millilitr hajmda kislorod miqdori
ml-millilitr
mg/dm'-milligramm ditsimetr kub
Oz mg/kg 1 soat-1 soat davomida xar
kilogramm tuproqdan ajraluvchi
mildifamm kislorod
t/ga-har gektar yerga tonna miqdor
TMQQ-tabiatni muxofaza qilish
kо‘mitasi
TojAZ-Tojikiston alyuminiy
zavodi
UPBM- neft parchalovchi
bakteriyalar majmuasi
UPB-neft parchalovchi bakteriyalar
UPM-neft parchalovchi
mikroorganizmlar
destruksiya-parchalanish jarayoni
x/g-xar famm miqdorda xujayralar
soni
%-foiz miqdor
CHAES-Chernobl atom
elektrostansiya si
KQM-qabul qilingan meyor
YAIM-yalpi ichki maxsulot
Yüklə 231 Kb.
Dostları ilə paylaş:
