XIX FƏSİL
ACI İTKİ VƏ UZAQ, SƏKSƏKƏLİ ÜMİD
Yusif Vəzir
Klişi, Paris
İyul 1924-cü-mart 1926-cı illər
Az qala, qırx illik ömrünün ən gözəl günləri, deyəsən, Şu-
şada keçirdiyi, bir də realnı məktəbdə oxuduğu günlər idi.
Düzdü, Şuşada cəhalətlə, milli-dini münaqişələrlə qarşı-
laşmışdı, amma hər halda, dərdini dağıtmaq üçün tay-tuşları,
Cıdır düzü, Topxana meşəsi, Ərimgəldi qayası, dağlar,
dərələr, bulaqlar vardı; realnı məktəbdə qardaş və ata
itkisindən, ana-bacı-qardaş ayrılığından sonra duyduğu
tənhalıq, güzəran sıxıntısı vardı; amma oxuyub-öyrənmək
istəyi, çoxlu dostları, meyil saldığı qızlar da vardı...
Bir də, əlbəttə ki, Asiya-Bertayla birgə ömrünə yazılan
Aşqabad yayı vardı...
Sonra Kiyevdə tələbəlik illərinin əziyyəti, tapındığı əqidə
yolunda çəkdiyi əzablar, Krımda və Konstantinopolda
bəxtinə düşən məşəqqətlər vardı...
İndi Parisdə o məşəqqətlər daha dözülməz olub: əqidə
dostlarıyla aralarında yaranmış, get-gedə böyüyən uçurum,
280
gözləri qarşısında şam kimi əriyən qardaş, işsizliyin doğur-
duğu çıxılmaz girdab var. Ən dəhşətlisi də budur ki, ölümün
kandarına çatmış Mir Abdullanı artıq xilas eləməyin müm-
künsüzlüyünü başa düşüb, əlacsızlıqdan gücü ancaq xəlvətdə
hönkürməyə çatır.
Ceyhun bəy arabir Mir Abdullanın vəziyyətilə maraqlanır,
imkanı çatan qədər yardım göstərir. Ona dekabrın yeddisində
məktub göndərməli olmuşdu: “Əzizim Ceyhun! Səndən xüsusi
bir təvəqqem var: iki ay müddətinə min frank pul borc istəyirəm. Bu
yaxınlarda Türkiyəyə getmək niyyətindəyəm, borcunu ödəyəcəyəm.
Min frank pul mənə son dərəcə lazımdır. Mirini sanatoriyaya qoya-
na qədər lazımdır. Səni bir o qədər də daşqəlbli hesab etmirəm. Baqi
ərzi-salam. Yusif”.
Amma Ceyhunun da qayğıları az deyil, üstəlik, “Femina”
teatrında “Arşın mal alan”nın premyerası iyunun dördünə
təyin olunub; xərcləri artıb, tez-tez teatra getməli, hər şeylə
maraqlanmalıdı. Həm də vaxt tapıb Mir Abdullanın
vəziyyətini aydınlaşdırmalıdı ki, doğrudan da, sanatoriyaya
göndərilməli olduğuna əminlik hasil eləsin.
Mir Abdullanın tələbə dostları, bankdakı tanışları gəlib-
gedirlər, onların əlindən də xırda-para yardımdan və təskin-
likdən başqa heç nə gəlmir.
Bir həftə sonra, dekabrın on üçündə Ceyhun bəyə son
ümidlə yenə məktub göndərdi: “Miri bir ay əvvəl pul böhranı
çəkdi. Bir çox yerlərə müraciət etdim. Bir ərəb tələbəsi üç ay
müddətinə mənə beş yüz frank pul verdi. Bu günlərə qədər Mirini
həmin pulla idarə etdim. Son həftə onun başına bir apendisit bəlası
da gəldi. O yeməkdən kəsilmiş, zəifləməyə başlamışdır. Əməliyyat
üçün min beş yüz frank lazımdır. Dünən işə getmədim, Parisdə bəzi
yerlərə müraciət etdim. Heyif ki, bir nəticə çıxmadı. Bu axşam
Miridən yenə məktub aldım – sancıdan şikayət eləyir və əməliyyatın
olması üçün çarə qılmamı istəyir. Doğrusu, əlacsızlıqdan yolumu
və fikrimi belə çaşdırıram. Bilmirəm nə edim. O ki qaldı sanatoriya
məsələsinə, türk cəmiyyətinin səhiyyə nazirinə müraciətini bəlkə
281
eşitmisən. Nazir Po şəhərinə təlimat göndərmişsə də, əməlli bir
Dostları ilə paylaş: |