Nerv sistemasınıń áhmiyeti Oraylıq nerv sisteması. Mns iskerliginiń koordinatsiya etiliwi

Oraylıq nerv sisteması.
Sút emizuvchilarda hám adamlar MNS bir tárepden, barlıq toqıma hám xujayralarni baylanıstırıp, olar integraciyasın taminlasa, ikkinchsi tárepden organizmdi sırtqı ortalıq menen baylanıstırıp turadı.
Nerv sistemasınıń tiykarǵı islew mexanizmi refleks bolıp tabıladı.
Refleks receptorlarda júzege keletuǵın qo'zgalishga salıstırǵanda nerv orayındaǵı juwap reakciyası bolıp tabıladı. I. P. Pavlov «refleks» terminin tómendegishe túsintiredi: «Refleks - receptorlar járdeminde qabıl etilgen hám organizmdiń málim bir iskerligi menen baǵlıq bolǵan sırtqı agentlerlerdiń nerv baylanısıwidir».
Xar qanday refleksning júzege keliwi ushın reflektor ayqulaq kerek. Reflektor ayqulaq tómendegi elementlerden sırtqıl tapqan.
1. Receptor (latınsha receptor - qabıl etiwshi ) '
2. Afferent yamasa sezuvchi nerv talshıǵı, qaysıkim tásirdi orayǵa júrgizedi.
3. Nerv orayı, aralıq nerv xujayralari,, sinapslar, qaysıkim tásirdi afferent nervden efferent nervge ótkerip beredi.
4. Efferrment yamasa háreketlendiriwshi nerv talshıǵı.
5. Effektor - jumısshı organ. Ápiwayı reflektor yoyi eki neyronnan ibarat boladı. Kópshilik reflektor ayqulaqlar bolsa bir neshe neyronlardan ibarat boladı.
Organizmdegi barlıq funktsiyalar regulyatsiyasidan eki qıylı refleklar bir- birinen parq etiledi, yaǵnıy shártli hám shártsiz. Shártsiz refleks tug'ma boladı, naslden - naslge beriledi. Onı organizmdiń xar qanday tásirine salıstırǵanda juwap reakciyası dep qarasa boladı.
Nerv orayı. Arnawlı bir refleksni júzege shıǵarıw yamasa arnawlı bir funktsiyanı orınlaw ushın zárúr bolǵan neyronlar jıyındısına nerv orayları dep ataladı. Nerv oraylarınıń ózine tán anatomik hám fiziologikalıq qásiyetleri, moxiyati boladı, MNS-sining málim bólegindegi nerv xujayralari tolıqnishshi bolıp, qandayda bir belgilengen organ jumısın mekeme etedi. Buǵan mısal etip dem alıw orayı, qaysıki oray nápestiń uzınchok mıy bóleginde jaylasqan nerv xujayralari kompleksin alıw múmkin.
Nerv orayınıń fiziologikalıq ózgesheligi anaǵurlım kengrok bolıp, ol MNS dıń túrli bólimlerin óz ishine aladı. Mısalı ovkatlanish refleksini alıp qaraǵanda, onıń júz beriliwi ushın túrli rayon oraylar, bóz hám basqa organlar jumısqa túsiwi kerek.
N. M.- larning qásiyetleri, qo'zgalish hám tolrmozlanishning júzege keliwi hám keshiwinde nerv orayında ayriqsha jaǵdaylar, ayrıqshalıqlar vujudga keledi. Barinen burın sol zattı belgilengenler etiw kerek, nerv orayları orkali qozǵalıwdıń ótiw waqıtı nerv tolasiga qaraǵanda dawamıyliroq bolıp tabıladı. Sebebi bunday yul menen juwap alıwda tiykarǵı waqtın sinapslar aladı. Nerv orayları arqalı tasirning ótiwi reflektor yoyda neyronlar qansha kóp bulsa sonsha dawamlı boladı. Nerv orayında hár qıylı qıtıqlagichlarni yigish yamasa sulyamyatsiya qılıw ózgesheligi bar. Sol sebepli de tekshe astı kúshi menen bir neshe márte impul'slar berilsa, olar orayda toplanıp, juwap reakciyası payda boladı.
Nerv oraylarınıń ayriqsha qásiyetlerinen taǵı biri mınada, qıtıqlaǵısh óz tasirini toqtatgandan sung da qo'zgalish protsesi júz bolıp turadı. Bunday ız qalıw jaǵdayı sistemasınıń túrli bólimlerinde túrlishe bolıp tabıladı. Mısalı : arqa miyada talay kem, uzınchok miyada ko'prok hám mıy yarım sharlar qabıqlog'ida júdá dawamlı bolıp tabıladı. Geypara zattıń este qalıwı nerv oraylardıń mine sol qaldırıw ózgeshelikine baǵlıq.