O„ZBЕKISTON RЕSPUBLIKASI OLIY VA O„RTA MAXSUS TA‟LIM
VAZIRLIGI
NIZOMIY NOMIDAGI
TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI
P A R A Z I T O L O G I YA
fаnidаn
O„QUV-USLUBIY MАJMUА
TOSHKENT – 2015 y.
O„ZBЕKISTON RЕSPUBLIKASI OLIY VA O„RTA MAXSUS TA‟LIM
VAZIRLIGI
NIZOMIY NOMIDAGI
TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI
P A R A Z I T O L O G I YA
fаnidаn o„quv-uslubiy mаjmuа
«Zoologiya va anatomiya» kafedrasi
“
Parazitologiya
”
fanidan
О„QUV USLUBIY KOMPLEKS
Ushbu о„quv-uslubiy majmua “parazitologiya ” fani bо„yicha yaratilgan bо„lib,
unda mazkur fanning о„quv dasturi, ishchi dasturi, ma‟ruza mashg„ulotlarining ta‟lim
texnologiyasi va seminar mashg„ulotlarining ta‟lim texnologiyasi jamlangan.
Mazkur о„quv-uslubiy majmua oliy о„quv yurtlarining bakalavr ta‟lim yo‟nalishi
talabalari uchun mо„ljallangan.
Tuzuvchilar: Q.A.Saparov - biologiya fanlari nomzodi,dots.
Taqrizchilar:
A.Qo‟chqorov – Toshhkent viloyati kadrlarni qayta tayorlash
va malakasini oshirish instituti “Tabiiy va aniq fanlar”
kafedrasi katta o‟qituvchisi, b,f,n.
О„quv-uslubiy majmua Nizomiy nomidagi TDPU kengashining
2015__ yil __ ___________dagi ___- sonli qarori bilan tavsiya etilgan.
O‟ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY VA O‟RTA MAXSUS TA‟LIM VAZIRLIGI
NIZOMIY NOMIDAGI
TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI
Ro'yxatga olindi: “Tasdiqlayman”
№___TB-5. 03___ O‟quv ishlari bo‟yicha prorektor
“_____” ________2015 yil _______________ D. Ergashev
“_____” ________2015 yil
PARAZITOLOGIYA
fanining ishchi o`quv dasturi
B
B
i
i
l
l
i
i
m
m
s
s
o
o
h
h
a
a
s
s
i
i
:
:
1
1
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
–
–
G
G
u
u
m
m
a
a
n
n
i
i
t
t
a
a
r
r
s
s
o
o
h
h
a
a
T
T
a
a
`
`
l
l
i
i
m
m
s
s
o
o
h
h
a
a
s
s
i
i
:
:
1
1
0
0
0
0
0
0
0
0
–
–
P
P
e
e
d
d
a
a
g
g
o
o
g
g
i
i
k
k
a
a
B
B
a
a
k
k
a
a
l
l
a
a
v
v
r
r
i
i
y
y
a
a
t
t
y
y
o
o
`
`
n
n
a
a
l
l
i
i
s
s
h
h
i
i
:
:
5
5
1
1
1
1
0
0
4
4
0
0
0
0
–
–
B
B
i
i
o
o
l
l
o
o
g
g
i
i
y
y
a
a
o
o
„
„
q
q
i
i
t
t
i
i
s
s
h
h
m
m
e
e
t
t
o
o
d
d
i
i
k
k
a
a
s
s
i
i
TOSHKENT – 2015 y.
Fanning ishchi o‟quv dasturi o‟quv, ishchi o‟quv reja va o‟quv dasturiga muvofiq ishlab
chiqildi
Tuzuvchi: Biologiya fanlari nomzodi,dotsent: Q.Saparov
Taqrizchilar: Biologiya fanlari nomzodi, dotsent P.Xaydarova
Biologiya fanlari doktori, lab.mudiri A.Kuchbaev
Ushbu ishchi o`quv fan dasturi O`zbekiston standartlashtirish, metrologiya va
sertifikatlashtirish agentligidan (“O`zstandart” Agentligi) 2013- yil 30 yanvarda O‟zDst
2746:2013 raqami bilan ro`yxatdan o`tgan 5110400
B
B
i
i
o
o
l
l
o
o
g
g
i
i
y
y
a
a
o
o
„
„
q
q
i
i
t
t
i
i
s
s
h
h
m
m
e
e
d
d
o
o
d
d
i
i
k
k
a
a
s
s
i
i
ta`lim yo`nalishining DTS hamda O`zbekiston Respublikasi Oliy va o`rta maxsus t`lim
vazirligining 2011- yil 17- noyabr 467-sonli buyrug`i bilan tasdiqlangan va
DD5110400-3.05
raqam bilan ro`yxatga olingan zoologiya o`quv fan dasturi asosida
ishlab chiqildi.
Fanning ishchi o‟quv dasturi «Zoologiya va anatomiya» kafedrasining 2015 yildagi
12- son yig‟ilishdagi muhokamadan o‟tgan va fakultet kengashida muhokama qilish
uchun tavsiya etilgan.
Kafedra mudiri: ___________
D.A.Mamatqulov
Fanning ishchi o‟quv dasturi “Tabi
iy fanlar” fakulteti kengashida muhokama etilgan
va foydalanishga tavsiya qilingan. (2015 yil “___” ________ dagi “___”-sonli
bayonnoma.)
Fakultet kengashi raisi: ___________E.R.Yuzlikaeva
Kelishildi: O‟quv uslubiy boshqarma boshlig‟i:_________
Ishchi o`quv dasturi Nizomiy nomidagi Toshkent davlat pedagogika
universitetining kengashida ko`rib chiqilgan va tasdiqlangan
2015- yil «___» ______ dagi ____ - soni majlis bayoni
1. KIRISH
Parazitologiya fanining maqsadi va vazifalari.
Parazitologiya hayvonot dunyosida keng tarqalgan ikkita har xil organizm (parazit va xo‟jayin)
o‟rtasidagi antogonistik munosabatlardan iborat. Parazitologiyaning vazifasi ana shu munosabatlarni
har taraflama ochib berish va ulardan parazitar kasalliklarga qarshi kurashda foydalanishdan iborat.
Parazitologiya kursi vazifasi odam va hayvonlarda parazitlik qiladigan umurtqasiz hayvonlar asosiy
taksonomik guruhlarining anatomo-morfologik xususiyatlari, ko‟payishi, rivojlanishi, tarqalishi,
patologik ahamiyati va ularga qarshi kurash choralari to‟g‟risida asosiy mahlumot berishdan iborat.
2.
Parazitologiya
fani
boyicha
talabalar
bilimlari
va
ko‟nikmalariga qoyiladigan
talablar.Parazitologiya fanidan talabalar quyidagilarni bilishlari va uddalay olishlari kerak:
parazitlarning yashash muhitiga moslashishning morfologik va anatomik xususiyatlari;
parazit va xo‟jayin o‟rtasidagi munosabatlarni;
odam va hayvonlar parazitlarining biologiyasi, keltirib chiqaradigan kasalliklari;
parazitlarga qarshi profilaktik kurash choralarini;
olingan nazariy bilimlarini amaliy tadbiq eta olishlari;
parazitologiyaga tegishli asosiy terminlarning mohiyati;
parazitlar ustida laboratoriya sharoitida kuzatish olib borishni bilishlari, ulardan vaqtincha,
doimiy ho‟l va quruq preparatlar tayyorlashni uddalay olishlari lozim.
3. Parazitologiya fanining boshqa fanlar bilan aloqasi.
Parazitologiya zoologiya, botanika, ekologiya, evolyutsion tahlimot, embriologiya, gistologiya
fanlari bilan bevosita bog‟liq. Talabalar parazitologiyani o‟rganish uchun ana shu fanlardan
mahlumotga ega bo‟lishlari lozim.
4. Fanning xajmi va mazmuni
4.1. Fanning xajmi
№
Mashg‟ulot turi
Ajratilgan soat
Semestr
1 Nazariy (leksiya)
20
7
2 Laboratoriya mashg‟ulot
20
7
3 Mustaqil ta‟lim
50
7
4.2.Nazariy mashg‟ulotlar mavzulari mazmuni va ularga ajratilgan soat
№
Mavzular mazmuni
Mashg‟ulotlar maqsadi
Ajratil-
gan soat
1
Parazitologiya fanining maqsadi
va vazifalari .
Parazitlarning odam, hayvon va o‟simliklar
hayotidagi
ahamiyati.
Parazitologiyaning
rivojlanish tarixi.
2
2
Parazitizm va parazitlar haqida
tushunchalar .
Parazitizm va unga yaqin tushunchalar.
Transmissiv kasalliklar va ularning tabiiy
manbalari to‟g‟risida tahlimot. Xo‟jayin-
parazit munosabatlarining shakllari. Fakultativ
va
soxta
parazitizm.
Ektoparazitlar,
endoparazitlar,
vaqtincha
va
doimiy
parazitizm. Parazitlarning oraliq, qo‟shimcha,
rezervuar va asosiy xo‟jayinlari haqida
tushunchalar. Parazitlarning tekinxo‟rlik bilan
yashashga
moslashuvi.
Parazitlarning
2
rivojlanish bosqichlari, ularda bo‟g‟inlarning
gallanishi
3
Parazitlarning tasnifi. Parazit bir
hujayrali hayvonlar.
Odam va hayvonlarda parazitlik qiluvchi bir
hujayralilar: ichburug‟ amyobasi, lyambliya,
trixomonadalar, tripanosomalar,
leyshmaniyalar, koktsidiyalar, toksoplazma,
piroplazma, bezgak parazitlari va boshqalar.
Ularning tuzilishi, ko‟payishi, rivojlanishi
tarqalishi,qo‟zg‟atadigan kasalliklari va
ulargaqarshi kurash chora-tadbirlar.
2
4
Parazit
chuvalchanglar
va
ularga qarshi kurash choralari .
Gelmintologiya, uning maqsadi va vazifalari.
So‟rg‟ichlilar sinfi. Asosiy vakillarining
tuzilishi, tarqalishi, rivojlanishi va
qo‟zg‟atadigan kasalliklari. So‟rg‟ichlilarga
qarshi kurash choralari.
Monogenetik so‟rg‟ichlilar sinfi vakillari
(daktilogirus, girodaktilus, nitshiya, qo‟shaloq
monogeniya va boshqa turlari) ning tuzilishi,
rivojlanishi, tarqalishi va baliqchilik
xo‟jaligiga keltiradigan zarari.
Tasmasimon chuvalchanglar sinfi vakillari
(cho‟chqa va qoramol tasmasimonlari, pakana
gijja, serbar tasmasimon chuvalchang,
exinokokk, qoy miya qurti, ligula, moneziya
va boshqalarning) ning parazit hayot
kechirishga moslanishining asosiy
xususiyatlari. Ularning rivojlanishi,
qo‟zg‟atadigan kasalliklari va ularning oldini
olish choralari.
To‟garak chuvalchanglar tipi. Nematodalar
sinfi vakillari (odam, cho‟chqa va tovuq
askaridalari,qilbosh vaqiyshiqbosh
nematodalar, trixina, bolalar gijjasi (ostritsa),
gongilonema, tlyaziyalar, rishta, dioktofima,
bankroft ipchasi, diktiokaulyus,
metatsrongilidlar, prototsrongilidlar va
boshqalarning) ning tuzilishi, rivojlanishi,
keltiradigan kasalliklari va ularga qarshi
kurash choralari.
O‟simlik nematodalari va ularning g‟o‟za,
g‟alla ekinlari, poliz va sabzavot ekinlari,
tsitrus o‟simliklarida parazitlik qilib zarar
keltiruvchi vakillari.
Akantotsefallar (tikanboshlilar) tipi
vakillarinig tuzilishi, tarqalishi, biologiyasi va
ularning baliqchilik, parrandachilik hamda
cho‟chqachilik xo‟jaliklariga keltiradigan
zarari.
4
5
Odam va hayvonlarda
parazitlik qiluvchi zuluklar va
mollyuskalar .
Odam va hayvonlarda parazitlik qiladigan
zuluklar va mollyuskalar vakillarining
tuzilishi, tarqalishi, biologiyasi va ularning
zarari.
2
6
Parazit bo‟g‟imoyoqlilar .
Parazit qisqichbaqasimonlar (karpxo‟rlar,
sakkulinalar va boshqalarning) ning tuzilishi,
ko‟payishi, tarqalishi va zarari.
Parazit o‟rgimchaksimonlar sinfi (iksod,
gamaz, argas va qo‟tir kanalari) ning tuzilishi,
biologiyasi, kasallik tarqatuvchi sifatidagi
ahamiyati.
4
7
Odam
va
mahsuldor
hayvonlarda parazitlik qiluvchi
ikki
qanotlilar
vakillarining
tuzilishi, tarqalishi, biologiyasi,
zarari va ularga qarshi kurash
choralari .
Parazit va kasallik tarqatuvchi hasharotlar
(bitlar,qandalalar, burgalar, chivinlar,
iskabtoparlar, pashshalar, moshkarlar,
so‟nalar, bo‟kalarning) ning tuzilishi,
biologiyasi va kasallik tarqatuvchi sifatidagi
ahamiyati.
4
4.3. Laboratoriya (amaliy, seminar) mashg‟ulotlari mazmuni
№
Laboratoriya (amaliy,seminar)
mashg‟ulotlari mavzusi
Laboratoriya (amaliy,seminar) mashg‟ulotlari
maqsadi
Ajratil-
gan soat
1
Parazit bir hujayralilardan-
ichburug‟ amyobasi,
leyshmaniya, lyambliya,
tripanosoma,
trixomonadalarning tuzilishi va
rivojlanishi
Parazit bir hujayralilardan-ichburug‟
amyobasi, leyshmaniya, lyambliya,
tripanosoma, trixomonadalarning tuzilishi va
rivojlanishini mikroskopda doimiy preparatlar
yordamida kurish va rasm daftariga chizish
2
2
Parazit bir xujayralilardan -
koktsidiyalar, bezgak paraziti,
balantidiyalarning tuzilishi va
rivojlanishi
Parazit bir xujayralilardan - koktsidiyalar,
bezgak paraziti, balantidiyalarning tuzilishi va
rivojlanishi tsiklini urganish va rasm daftariga
chizish
2
3
So‟rg‟ichlilar sinfining vakillari
– jigar qurti, nashtarsimon ikki
so‟rg‟ichli, qon ikki so‟rg‟ichli,
mushuk ikki so‟rg‟ichlisining
tuzilishi va rivojlanishi
So‟rg‟ichlilar sinfining vakillari – jigar qurti,
nashtarsimon ikki so‟rg‟ichli, qon ikki
so‟rg‟ichli, mushuk ikki so‟rg‟ichlisining
tuzilishi va rivojlanishini xo‟l preparatlar
yordamida o‟rganish
2
4
Tasmasimon chuvalchanglardan
-qoramol va cho‟chqa
tasmasimonlilari,
Exinakokk,qoy miyaqurti,
pakana gijja, serbar
tasmasimoni, ligulalarning
tuzilishi va rivojlanishi
Tasmasimon chuvalchanglardan -qoramol va
cho‟chqa tasmasimonlilari, Exinakokk, qoy
miyaqurti, pakana gijja, serbar tasmasimoni,
ligulalarning tuzilishi va rivojlanishini
o‟rganish
2
5
Parazit nematodalardan - odam
askaridasi, bolalar gijjasi,
rishta,qiyshiqbosh
nematoda,qilbosh nematoda,
trixinella, o‟simlik bo‟rtma
nematodalarning tuzilish va
rivojlanishi
Parazit nematodalardan - odam askaridasi,
bolalar gijjasi, rishta,qiyshiqbosh
nematoda,qilbosh nematoda, trixinella,
o‟simlik bo‟rtma nematodalarning tuzilish va
rivojlanishini tablitsa va xul preparatlar
yordamida o‟rganish
4
6
Parazit zuluklar va parazit
mollyuskalarning tuzilishi va
rivojlanishi
Parazit zuluklar va parazit mollyuskalarning
tuzilishi va rivojlanishini o‟rganish
2
7
Parazitqisqichbaqasimonlar
(sakkulina,
karpxo‟rlar)
va
Parazitqisqichbaqasimonlar
(sakkulina,
karpxo‟rlar) va parazit kanalar (mol kanasi,
2
parazit kanalar (mol kanasi,
tovuq
kanasi,
yaylov
kanasi,qo‟tir
kanasi)
ning
tuzilishi va rivojlanishi
tovuq kanasi, yaylov kanasi,qo‟tir kanasi)
ning tuzilishi va rivojlanishi
8
Parazit va kasallik tarqatuvchi
hasharotlardan - parxo‟rlar,
bitlar, burgalarning tuzilishi va
rivojlanishi
Parazit va kasallik tarqatuvchi hasharotlardan
- parxo‟rlar, bitlar, burgalarning tuzilishi va
rivojlanishi o‟rganish
2
9
Parazit va kasallik tarqatuvchi
hasharotlardan chivin,
iskabtopar, so‟na, bo‟kalarning
tuzilishi va rivojlanishi
Parazit va kasallik tarqatuvchi hasharotlardan
chivin, iskabtopar, so‟na, bo‟kalarning
tuzilishi va rivojlanishini o‟rganish
2
5. PARAZITOLOGIYa FANI BOYICHA KURS ISHLARI REJALASHTIRILMAGAN.
6. Mustaqil ta’limlar mavzulari mazmuni va ularga ajratilgan soatlar
Mustaqil tahlim mavzusi talabalar mutsaqil o‟rganadigan mahruza va laboratoriya mashg‟ulotlari
mavzularidan iborat bo‟ladi. Mutsaqil tahlim talabalarning nazariy bilimlarini mutsahkamlashga,
mavzularni tushunishqobiliyatini rivojlanishiga, umumiy dunyoqarashini kengaytirishga yordam
beradi. Mustaqil tahlim mavzulari 2-banddagi «Mahruza va laboratoriya mashg‟ulotlari mazmuni» da
berilgan.
Dostları ilə paylaş: |