Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti tabiiyot fanlar fakulteti

2. Karbon kislota va ularning tuzlarining elektrolizi: suvli eritmalarda karbon kislotalar va ularning tuzlari vodorod yoki metall kationlariga va
R—COO^– anionlariga dissotsiatsiyalanadi.
R—COO^– anodda zaryadini yo’qotib, CO₂va alkil radikaliga ajraladi.
Ikkita R ningbirikishidan R—R uglevodorodxosilbo’ladi (Kolbe reaksiyasi):

F ixterning ko’rsatishicha elektroliz davomida anodda peroksid birikmalar ham xosil bo’ladi:

1. 
   To’yingan uglevodorodlarning hosil bo’lishi:
   Karbon kislotalarning tuzlarini o’yuvchi ishqor bilan o’zaro ta’siri natijasida C soni kam bo’lgan parafinlarni olish mumkin:
   

4. Karbon kislotalarga galoidlarning ta’siri:

Hosil bo’lgan monoxlor almashingan kislota keyinchalik CCl₃—COOH hosil bo’lguncha xlor bilan ta’sirlashadi.

5. Kislota galoidangidridlariga galoidning ta’siri
(Gel-Folgard-Zelinskiy reaksiyasi):

Bunda COOH gruppasi bilan yonma-yon joylashgan C atomidagi vodorodlar galogenga oson almashinadi.

6. 
   F osforning galoidli birikmalarining karbon kislotalarga ta’siri:
   
   
   

Bunda OH gruppaning galogenga almashinishi sodir bo’lib, galoidangidridlar hosil bo’ladi. CO Cl₂, CO₂ Cl₂ bilan ta’sir analogik amalga oshadi.

6. 
   Karbon kislotalarga oksidlovchilarning ta’siri (Dekin):
   

Suyultirilgan vodorod peroksid karbon kislotalarni avval oksi kislotalar, sungra ketono kislotalarni hosil qilib, sekin oksidlaydi.

Kislota β-xolatga oksidlanadi, Keton okislotalar beqaror bo’lib, darhol parchalanib ketadilar:

Agar molekulada uchlamchi C atomi bo’lsa (ya’ni, -CH gruppa bo’lsa) oksidlanish oksikislota hosil bo’lish darajasida to’xtaydi:

O’xshash jarayonlar organizmda ham sodir bo’lib, α,β-holatdan 2 ta H atomi ajralsa (1-bosqich), so’ngra suv birikishi sodir bo’ladi:
Keyinchalik β-ketokislota hosil bo’ladi.


8. Murakkab efirlarning hosil bo’lishi.
Karbon kislotalarga spirtlarning ta’siri natijasida murakkab efirlar hosil bo’ladi:

Karbon kislotalarning murakkab efirlari – kislotalarning angidridlari, yoki xlorangidridlariga spirt ta’sir ettirib olinadi;

Bundan tashqari, efirlar organik kislotalarning tuzlariga galoidalkillar ta’sir ettirib ham olinadi:

Murakkab efirlar metal organik birikmalar yordamida aldegid, keton va spirtlarni olishda ishlatiladi.

Etilatsetat va izoamilatsetat sanoatda erituvchi sifatida ishlatiladi;
Tabiiy murakkab efirlarni imitatsiya qiluvchi sintetik efirlar ham olingan: izoamilatsetat – nok essentsiyasi, etil-n-butirat – ananas essentsiatsiyasi, izoamilizovalerat – olma essentsiyasi.