Nizoviiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti

MAVZl BOYICHA TEST TOPSHIRIQLARI

1. 
   Insonning maqsadga yo'naltirilgan harakat va faoliyatm bajanshda tashqi va ichki qiyinchiliklami yengish malakasida itbdalangan ongli tarzda o'z hulq-atvori va faoliyatini boshqanshi
   

1. 
   taf'akkur;
   
2. 
   iroda;
   

v) diqqat;
g) tasavvur

2. 
   Iroda jarayonlan qanday vazifalarning ijro etilishini ta’rmnlaydilar
   

1. 
   rag'batlantiruvchi, boshqaruvchi;
   
2. 
   daraklovchi, konativ;
   

v) maqsadh. tormozlovchi;
g) bilish, mustahkamlovchi

2. 
   Iroda aktining psixologik tuzilishiga .... kiradilar:
   

1. 
   harakatm ijro etish istagi;
   
2. 
   harakatning anglangan maqsadlari;
   

v) harakatga qaror qilish;
g) iroda kuchi;
d) barchajavoblar to'g'ri.
4 Ko'zlangan maqsadga enshish yo'lida paydo bo'ladigan qiyinchiliklami yengib o'tish umumlashgan layoqati:

1. 
   ongii intizom;
   
2. 
   iroda kuchi.
   

v) vazminlik,
g) mustaqillik.

TEMPERAMENT
Psixologiya fanida temperament xususiyatlari deganda. alohida bir shaxsning psixik faohyati dinamikasini belgilovchi psixikaning barqaror, o'zgarmas individual-tipologik xususiyatlan majmuasi tushuniladi
I P Pavlov ta'limoti bo'yicha. shartli reflekslar paydo bohshining individual xususiyatlan ro'yobga chiqishining sabablart nerv sistemasini xususiyatlari mohiyatidandir Unga ko'ra quyidagi 3 ta xususiyatm ajratib ko'rsatadi:

1. 
   qo'zg aiish va tormozlanish jarayonlarining kuchi,
   
2. 
   qo'zg'alish kuchi bilan tormozlanish kuchi o'rtasidagi muvozanatlilik darajasi:
   
3. 
   qo'zg'alishning tormozlanish bilan almashinish tezligi yoki nerv jarayonlarining harakatchanligi
   

1. 
   P.Pavlov shartli reflektor faoliyatining individual xususiyatlan bilan temperamentga aloqador nerv sistemasi xususiyatlarining o'zaro qo'shiluvrni nerv sistemasinmg tipi deb nomlaydi va uni to’rtla tipga ajratadi Ular quyidagilardan iborat
   

1 Kuchli, muvozanatli, epchii,

2. 
   Kuchli, muvozanatsiz, epchi 1;
   

3. 
   Kuchli, muvozanatli, sust;
   

2. 
   Kuchli, muvozanatsiz sust
   

Ularda temperament tipi deyilganda, insonlarning muayyan guruhlarini tavsiflovchi psixik xususiyatlammg yig'indisi (majmuasi) tushuniladi Temperament tipini tavsiflovchi xususiyatlammg qonuniy tarzda o'zaro bog'hqligi quyidagicha aks etishi mumkin

1. 
   Senzitivlik (lotincha Sensus - sezish. his qilish degan ma’no anglatadi) Senzitivlik yuzasidan msonda birorta psixik reaktsiyani hosil qilish uchun zarur bo'lgan о ta kuchsiz tashqi taassurot kuchiga qarab mulohaza yuntiladi, jumladan, sezgilaming paydo bo'hshi uchun kerak qo'zg'ovchming ozgma kuchi (ulaming quyi chegarasi), ehtiyojlar qondinlmasligining sezilar-sezilmas darajasi (shaxsga ruhiy azob beruvchi) mujassamlashadi
   
2. 
   Reaktivlik Bu to'g'rida aynan bn xil kuch bilan ta’sir etuvchi tashqi va ichki taassurotlarga shaxs qandav kuch bilan emotsional reaktsiva qilishiga qarab munosabat bildiriladi Reaktivlikning yorqm ro'yobga chiqishi-emotsionallik, ta’sirlanuvchanlikda ifodalanishidir
   

2. 
   Faollik Bu borada inson qanday faollik darajasi bilan tashqi olamga ta’sir etishi va maqsadlarm amalga oshirishda ob'ektiv hamda sub'ektiv qarama-qarshiliklami faollik bilan engishga qarab fikr yuritiladi
   
3. 
   Reaktivlik bilan faollikning o'zaro munosabati. Odamning faohyati ko'p jihatdan nimaga bog'hqligiga binoan, chunonchi tasodifiy tarzdagi tashqi va ichki
   

sharoitlarga (kayfiyatga, favquloddagi hodi;alarga) yoki maqsadlarga. ezgu niyatlarga, xohish-intihshlariga ko'ra fikr bildirish nazarda tutiladi

2. 
   Reaktsiya tempi Turli xususiyatli psixik reaktsiyalar va jarayonlaming kechish tezligiga, nutq sur’atiga, farosatliligiga, aql tezligiga asoslanib xulosa chiqariladi.
   
3. 
   Harakatlaming silliqhgi va unga qarama-qarshi sifat ngidlik (qotib qolganlik), shaxsning o'zgaruvchan tashqi taassurotlarga qanchalik engillik va chaqqonlik bilan muvofiqlashishiga (silliqlik bilan moslashishga), shuningdek, uning xatti-harakatlan qanchalik sust va zaifligiga (rigidligi qotib qolganligicha) msbatan baho benshdan iboratdir
   
4. 
   Ekstravertlik va mtroveitlik. Shaxsning faoliyati va reaktsivasi ko^Lp jihatdan kechinmalarga bog'liq, chunonchi favqulotdagi tashqi taassurotlarga (ekstravertlik) yoki aksincha, timsollarga, tasavvurlarga (introvertlik) taaHuqhgiga asoslangan holda munosabat ifodasidir
   

Temperament tiplarining tavsifnomasi
Sangvinik yuksak reaktivlik. Bo'lar-bo'lmas narsalaiga qattiq xoxolab kulaveradi Muhim bo'lmagan fakt qattiq jahhni chiqaradi Diqqatini jalb qilgan hamma narsalarga tetik va zo'r qo'zg'alish bilan javob beradi. Imo-ishoralari va harakatlan yaqqol ko'nnib turadi Uning aft-basharasiga qarab kayfiyatining qandayligini, narsalarga yoki odamga bo'lgan munosabatlarini bilish oson Diqqatini tez bir joyga to'playdi.
Sust senzitivlikka ega. Sezgirlik chegarasi yuksak Juda kuchsiz tovushlami va yorug'lik qo’zg'ovchilarm payqamaydi Aktivligi yuksak, juda g'ayratli va ishchan, darslarda tez-tez qo'l ko'tarib turadi, toliqmasdan uzoq vaqt ishlashi mumkin, yangi ishlarga g ayrat bilan kirishadi. Faolligi va reaktivligi muvozanatli Uni intizomga chaqinsh oson U o‘z hissiyotlarining namoyon bo‘lishini va o'zining ixtiyorsiz harakatlarmi tez ushlab qola oladi Harakatlan shiddatli, nutqi tez, yangi ishga tezlik bilan kirishadi, diqqatini tez to'playdi Aqli tez ishlaydi, topqir Harakatlari nihoyat darajada silliqlik xususivatiga ega. Hissiyotlari, kayfiyatlan, qiziqishlari va intihshlari juda o'zgaruvchan U yangi kishilar bilan tez kinshib ketadi. Yangi talablar, yangi sharoitga osonlik bilan o'rganadi Bir ishdan ikkinchi ishga tez ko'cha oladi Malakalami tez o'zlashtiradi va tez qavta o'zgartiradi Aqli ixcham Ekstravertlik xususiyatiga ega. O'tgan va kelajak hayot haqida tasawurlariga qaraganda quyiroq tashqi taassurotlargajavob beradi
Xolenk xuddi sangvinik kabi sust senzitivlik, yuksak reaktivlik hamda faolhk bilan ajralib turadi, lekin faollikdan reaktivlik ustunlik qiladi Shuning uchun u hnimsiz o'zini ushlay olmaydigan, betoqat, serzarda Sangvinikka qaraganda ozroq silliq va qo'proq qotib qolgan Shuning uchun intilishlari va qiziqishlarida katta barqarorlik, zo r qatiyhk bor diqqatini ko'chirishda qiyinchilikka uchraydi Psixik tempi tez Bir ishni boshlasa oxiriga yetkazadi, ammo unga qiziqsa.
Flegmatik - senzitivligi sust, hissiy qo'zgaluvchanhgi oz, kuldinsh. jahlini chiqansh, kayfiyatini buzish qiyin. Ammo bir narsa yuzasidan qattiq kulganda u vazminligicha qolaveradi. Katta ko'ngilsiz hodisa yuz berganda ham osoyishtaligini buzmaydi. Imo-ishoralari oz, harakatlari ifodasiz. G'ayrati ishchanligi bilan ajralib turadi Yuksak faolligi oz, reaktivhgidan ancha ustunlik qiladi. Chidamliligi, matonati, o'zini tuta bilish bilan ajralib turadi. Harakatlarining tempi va nutqinmg tempi sust, ifodasiz. Diqqatini sekinlik bilan to'playdi. Rigid (qotib qolgan), diqqatini qiyinchilik bilan ko'chiradi. Yangi sharoitga qiyinchilik bilan moslashadi Introvert Yangi odamlarga qiyinchilik bilan qo'shiladi Tashqi taassurotlarga qiyinchilik bilan javob qaytaradi.
Melanxolik - yuksak senzitivhk xususiyatiga ega. Sezgirligi yuksak (sezgi chegaralari yuqori) Arzimagan sababga ko^Lra, ko'zlaridan yosh oqib ketaveradi. Nihoyatda arazchan, sekin yig'laydi. Samimiy, juda oz kuladi, faolligi sust 0‘ziga ishonmaydi, tortinchoq, ozgina qiyinchilik tug'iladigan bo'lsa, qo'hni yuvib qo'ltig'iga urib qo‘ya qoladi. G'ayratsiz qatiy emas. Diqqati tez chalg'iydi, barqaror emas. Psixik tempi sust Rigid (qotib qolgan). Introvertlik xususiyatiga ega.