Mulohaza va mantiqiy bog‘lovchilar
Yüklə 16,14 Kb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Faqat chin yoki yolg’on qiymat qabul qila oladigan darak gapga mulohaza
|
Mulohaza va mantiqiy bog‘lovchilar Mulohaza va mantiqiy bog‘lovchilar. Matematik mantiqning mulohazalar algebrasi bo’limida asosiy tekshirish ob’ekti gaplardir. Matematik mantiqda har bir gapning ma’nosiga qarab chin, to’g’ri, haqqoniy yoki yolg’on, noto’g’ri bo’lishi ahamiyatlidir. Masalan, Toshkent – O’zbekiston poytaxti, Samarqand – qadimiy va navqiron shahar; Yaqindal Samarqand shahrining 2750 yilligi keng nishonlanadi kabi gaplar chin yoki to’g’ri gaplar (mulohazalar)dir. Yer oydan kichik. 3 > 5, 7 > 9, 12 > 15 kabilar esa yolg’on, noto’g’ri gaplar (mulohazalar) hisoblanadi. Ba’zan ko’pgina gap, matn o’ki asarlarning chin o’ki yolg’on ekanligini tez aniqlash qiyin. Masalan, Bugungi tun kechagidan qorong’iroq, degan gap qaysi vaqtda va qaysi joyda aytilishiga qarab yo chin, yo o’lg’on bo’ladi. Shu asosda matematik mantiq fanida quyidagi qoida mavjud: Faqat chin yoki yolg’on qiymat qabul qila oladigan darak gapga mulohaza deyiladi. Yonimga kel; Uyda bo’ldingmi? Bayram bilan! Qachon kelasan? Nega dars tayorlamaysan? Yaxshi boring! kabi gaplar mulohazaga kirmaydi, chunki ular ifoda-maqsadiga jo’ra buyruq, so’roq va undov gaplardir. Har bir mulohaza ma’lum holatda chin o’ki o’lg’on qiymatga ega bo’ladi. Bundan keyin biz chin qiymatni qisqacha qilib ch (1) simvoli bilan belgilaymiz, yolg’on qiymatni esa yo (0) simvoli bilan belgilaymiz. Mulohazalarni belgilash uchun lotin alifbosidagi kichik harflardan foydalaniladi; a,b, c, x, y, z… Shunday mulohazalar ham borki, ular hamma vaqt mumkin bo’lgan holatlarda chin yoki yolg’on qiymat qabul qiladilar. Bunday mulohazalar chin (absolyut) va (yolg’on) mulohazalar deb yuritiladi. Masalan, Yozda doim issiq bo’ladi. O’zbekiston - kelajagi buyuk davlat kabi. Mulohazalar algebrasida konkret mulohazalargina emas, balki har qanday,
mulohazalar ham o’rganiladi. Bunday mulohazalar o’zgaruvchi mulohazalar deyiladi. Masalan, Sochi uzun qizning sochi qirqilgach, u kalta bo’lib qoladi. Shuning uchun o’zgaruvchi mulohazani x bilan belgilaymiz. U holda x har qanday konkret mulohazaning istalganini ifodalashga xizmat qiladi. Shuning uchun x ikki xil: chin va yolg’on qiymatli o’zgaruvchilarni ifodalaydi: x 1 =1(ch) x
2
Matematik mantiqda emas, yoki, va agar, bo’lsa, u holda, shunda va faqat shundagina, qachon, kabi so’zlar (bog’lovchilar) mulohazalar orasidagi mantiqiy amallar deyiladi. Bu amallar yordamida elementar mulohazalardan murakkab mulohazalar tuziladi. Bunday murakkab mulohazalar mantig’i atamasi bilan bog’liq qonunlar mulohazalar Yüklə 16,14 Kb. Dostları ilə paylaş:
|