Mulohaza va mantiqiy bog‘lovchilar

algebrasida o’rganiladi. Mulohazalar algebrasi va mulohazalar mantig’i
atamasi bir-biri bilan sinonim. Chunki ularning har ikkalasi ham 
mulohazalarni ikki nuqtai nazardan ifodalaydi. Mantiqiy amallar 5 ta
bo’lib, ularga quyidagilar kiradi:
1. Inkor amali. Istalgan x o’zgaruvchi mulohaza bilan x mulohaza 

shu bilan xarakterlanadiki, x mulohazaning inkori deb atalgan x mulohaza

chin qiymatni qabul qilganda, x mulohaza o’lg’on qiymatni qabul qiladi 
va aksincha. Mulohaza mantig’ining bu eng sodda amali inkor amali deb
yuritiladi va uni oddiy tilda emas sifatdoshi bilan ifodalash mumkin. Bu 
amal matematik mantiqda “-” bilan ifodalanadi. Agar biror x mulohaza
(bugun havo issiq) bo’lsa, x mulohaza yangi murakkab mulohaza bo’lib 
(bugun havo issiq emas)dan iborat bo’ladi. Shu asosda inkor amalini
quyidagi chinlik jadvali asosida tushunish mumkin:
X X_

ch(1) yo(0)

yo(0) ch(1)

bu jadval juda oson va qulay bo’lib, matematik mantiqning boshqa 

bo’limlarida ham ishlatiladi.
2. Kon’yunksiya amali. Mantiqiy ko’paytma amali x va y 

mulohazalar ustida bajariladigan kon’yunksiya (bog’lash) amali mana

bunday belgilanadi.  va bu amal natijasida hosil bo’lgan, yangi, 
murakkab mulohaza quyidagi ko’rinishga ega bo’ladi.: x

y

va bog’lovchisiga mos keluvchi mantiqiy amal konyunksiya amali 

deb ataladi, x va u mulohazalar chin bo’lgandagina chin qiymatni 

qabul qiladi, qolgan hollarda esa o’lg’on qiymatga ega bo’ladi.

X
Y

X


y

CH
Ch

Ch

CH
Yo

Yo

Yo
Ch

Yo

Yo
Yo

Yo

---

---

3. Dizyunksiya yoki mantiqiy yig’indi amali. Mulohazalar
mantig’ida qo’llaniladigan 3-amal yoki, yoxud, yo bog’lovchilariga 
to’g’ri keladi va XY (x yoki y) deb belgilanadi.
Ta’rif. Rad etmaydigan ma’noda ishlatiladigan yoki // yoxud // 


yo mantiqiy amali dizyunksiya deb yuritiladi.
Dizyunksiya so’zi lotincha bo’lib, “farq qilaman”, “farqlayman” 

degan ma’noni bildiradi.

Ikkita x va y mulohazalar dizyunksiyasi x  y deb yoziladi va x yoki 

y deb o’qiladi. Bu amal x va y yolg’on bo’lgandagina yolg’on qiymat

qabul qiladi, qolgan hollarda chin qiymatni ifodalaydi. Buni chinlik 
jadvali asosida quyidagicha ko’rsatish mumkin:
X

Y

X  y
CH

Ch

Ch
CH

Yo

Ch
Yo

Ch

Ch
Yo

Yo

Yo